Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти ҳузуридаги илмий даражалар берувчи dsc

Тадқиқотнинг республика фан ва технологиялари ривожланиши-
нинг устувор йўналишларига мослиги. 
Тадқиқот республика фан ва 
технологиялар ҳамда инновацион ривожланишининг I. «Ахборотлашган 
жамият ва демократик давлатни ижтимоий, ҳуқуқий, иқтисодий, маданий, 
маънавий-маърифий ривожлантиришда инновацион ғоялар тизимини 
шакллантириш ва уларни амалга ошириш йўллари» устувор йўналишига 
мувофиқ амалга оширилган. 
Диссертация мавзуси бўйича хорижий илмий тадқиқотлар шарҳи
3
.
Марказий Осиё жадидчилик ҳаракати ва шу ҳаракат асосида шаклланган 
жадид адабиётини тадқиқ этишга йўналтирилган илмий изланишлар 
жаҳоннинг етакчи илмий марказлари ва олий таълим муассасалари, 
жумладан, Columbia University, California University, Indiana University 
(АҚШ), 
London 
University, 
Oxford 
University 
(Англия), 
Berlin-
Brandenburgische Akademie der Wissenschaften AV, Göttingen Universität, 
Berlin Universität, Humboldt Universität, Goethe Universität (Германия), Tokio 
University (Япония), Ìstanbul Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Yildiz Teknik 
Üniversitesi, Gaziantep Üniversitesi (Туркия), Аzәrbaycan Milli Elmlәr 
Akademiyasi Dilҫilik Institutu (Озарбайжон), шунингдек, Алишер Навоий 
номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, ЎзРФА 
3
Диссертация мавзуси бўйича хорижий илмий-тадқиқотлар шарҳи www.istanbul.edu.tr., www.utu.fi 
(en.ankara.edu.tr)., www.hu-berlin.de., www.wisc.edu, www.cambridge-centralasia.org ва бошқа манбалар 
асосида амалга оширилди. 

---

7 
Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти (Ўзбекистон)да олиб 
борилмоқда. 
Жаҳон тилшунослигида Марказий Осиёда жадидчилик ҳаракатининг 
шаклланиши, ривожи, йирик намояндалари фаолияти билан боғлиқ тарихий, 
илмий-адабий, лингвистик, ижтимоий-сиёсий йўналишларда тадқиқотлар 
олиб борилган, жумладан, қуйидаги илмий натижалар олинган: Туркистонда 
жадидчиликнинг шаклланиши, унинг ғоявий мақсади, ривожи, йўналишлари, 
матбуотнинг сиёсий оқимларнинг шаклланишидаги таъсири каби масалалар 
асослаб берилган (Columbia University, University of California, АҚШ); 
Туркистон жадидчилигининг илдизлари, йирик намояндаларининг сиёсий 
фаолияти очиб берилган (Indiana University, АҚШ); жадидчилик ҳаракати 
намояндаларининг ўз асарларида янги таълим усулларининг самарадорлигини 
олға сурганликлари асослаб берилган (Berlin University, Германия); 
жадидларнинг замонавий реалистик адабиётни шакллантиргани, мазкур 
даврда янги адабий тур ва жанрлар пайдо бўлганлиги, адабиётнинг бош 
мақсади миллатни уйғотишга қаратилгани ёритилган (Tokio University, 
Япония); жадид бадиий асарларида умумтуркий тилни шакллантириш ғоялари 
илгари сурилгани, «Чиғатой гурунги» аъзоларининг адабий тилни жонли 
сўзлашув тилига яқинлаштириш масаласида олиб борган фаолиятлари очиб 
берилган (Ístanbul Üniversitesi, Hacettepe Üniversitesi, Yildiz Teknik Üniversitesi, 
Gaziantep Üniversitesi (Туркия); муайян ижодкорнинг сўз қўллаш ва бадиий 
тасвир воситаларидан фойдаланиш маҳорати, қисман луғатчилик фаолияти 
асосланган (Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти, Тошкент давлат 
ўзбек тили ва адабиёти университети, Ўзбекистон).
Жаҳон тилшунослигида луғатчилик тарихи, луғатчиликнинг тарихий 
тараққиёти, луғат тузиш қонуниятлари, янгича типдаги луғатларни яратиш 
бўйича бир қатор, жумладан, қуйидаги йўналишларда тадқиқотлар олиб 
борилмоқда: ўтмишда яратилган луғатларнинг структураси ва моҳиятини 
тавсифлаш, уларнинг қиёсий таҳлилини амалга ошириш; ноёб қўлёзма 
сифатида сақланаётган тарихий луғатларнинг яратилиш тамойилларини 
тадқиқ этиш; замонавий ахборот технологияларининг функционал 
имкониятларидан фойдаланган ҳолда электрон луғатлар яратиш; тезаурус (тил 
хазинаси) типли луғатлар яратиш; тил бирликларининг хусусиятларини 
аниқлаш мақсадида қидирув дастурига бўйсундирилган матнлар жамланмаси 
– тил корпусларини яратиш; муайян ижодкор асарлари тили бўйича 
конкорданс, тезкор (частотали) луғатларни яратиш; умумий ўқув жараёнинг 
узвий қисми бўлган, дарсликларга мослаштирилган ўқув луғатларини 
яратиш.