Geodeziya va marksheyderiya

Menzula s’yomkasi asboblari. 
Menzula s’yomkasi menzula I va kipregel 
II yordamida olib boriladi (15.1-shakl). Menzula quyidagi qismlardan iborat: a) 
shtativ, b) taglik v) planshet. Kipregel planshet ustiga qo‘yiladi, uning ko‘rish 
trubasi orqali joydagi narsaga qaratiladigan ko‘rish asbobi bo‘ladi, dasta 
o‘rnatilgan chizg‘ich orqali yo‘nalish chizig‘i planshetga chiziladi. Ikki 
AV 
va 
AS 
chiziq orasidagi 

burchak gorizontal qo‘yilishining yasalishi 15.2-shaklda 
ko‘rsatilgan. 
Menzula tagligi yog‘ochdan yoki metalldan ishlanadi. 15.3-shaklda 
shtativga o‘rnatilgan plastinkali metall taglik ko‘rsatilgan, unga maxsus vint 
4 
yordamida planshet mahkamlanadi. 
15.1-shakl. KA-2 ning shtativ va tagligi: 
1 - turgazgich vint mahkamlanadigan plastinka, 2 — mahkamlash vinti, 3— qaratish vinti, 4 — 
planshet mahkamlanadigan vint. 
Planshet — quruq taxtadan kvadrat shaklida qilib ishlangan 60x60 sm 
o‘lchamli taxta bo‘lib, ustki yuzasi silliq va tekis. Planshet shisha yoki 
alyuminiydan ham tayyorlanadi, lekin amaliy jihatdan qulay bo‘lmaganidan 
ishlatilmaydi. Planshet usti brezent, astari yumshoq lofda olib yuriladi. 
Kipregel.
Menzula s’smkasida asosiy qurol bo‘lib, u orqali masofa, 
vertikal burchak va nisbiy balandlik ulchang guzilishi va' kurinishiga karab 

---

kipregel KB, KB-1, KA-2, va boshka shifrlar bilan chikariladi. 
KB kipregelining trublen uzun, tashqi fokuslanadngzn, detall vertikal doirali va 
kpli dalnomerli bulib, 
y 
va 
h 
lar doiraviy taxeometrdagi kabi aniqlanadi. KB
 
hozir 
chiqarilmaydi. 
15.2-shakl. 
KB-1 kipregeli avtoreduksion optikaviy bo‘lib, ustki QISMI kolonka 
11 
orqali, buyi 350 mm, eni 80 mm li enli asosiy chizg‘ich 
12 
ga mahkamlangan 
(15.2-shakl, II). Buning yonida buyi 530 mm, eni 20 mm li qo‘shamiz 
16
bo‘lib, u 
asosiy chizg‘ichga sharnir 
17 
bilan birlashtirilgan va unga parallel harakat qiladi; 
chizg‘ichlar moslama 
18 
yordamida mahkamlanadi. CHizrichlar orasp 
0 
dan 
37 
mm gacha uzga rishi mumknn. Asosiy chizg‘ichga silindrik yoki doiraviy adilak 
14, 
masshtabli chizg‘ich
13 
va mikrometrli mexanizm 
15 
urna-tilgan, bu kipregelni 
azimut bo‘yicha bir oz burishda ishlatiladi. Kipregel bo‘laklari XVI. 1-shaklda tula 
ko‘rsatilgan. G‘ilof 
6 
ichida optik vertikal doyra bulib, unda asosiy yoy buyicha 
vertikal burchak qiymati ulchanadi, bundan tashqari, 
d Bah 
ni avtomatik aniqlash 
uchun bir necha egri chiziq ham chizilgan (15.4-shakl). Ularning koeffitsientla-ri 
K 
uz ishoralari bilan ustlariga yozilgan. Kisqa chiziqlar 
2 
va 
3 
ipli dalnomer ipi bulib, 
bunda K = 200. Kipregel bilan doyra chap holat (DCH) da ishla-nadi. Doyra ungda 
va 
OFHHI 
burchagi 44° dan oshganda egri chiziqlar kurinmaydi. 
KB-1 trubasi ichki fokuslanadigan, tutri tasvir hosil qiluvchi bulib, 
ob’ektiv 19 va okulyar 
2 
bir chizikda yot-maydi, okulyar siniq qilib ishlangan bulib 
truba yonida joy-langan. 
15.3-shakl. AB-1 kipregeli-ning kurish maydoni: 
1—reyka, 2, 3 — ipli dalnomer iplari, 4— masofa egri chizg‘ich, 5 — nisbiy balandlik egri 

---

chiziqlari, 6—asosiy egri chiziq 7 —limb bo‘laklari, 8 — vertikal doira shtrixlari 
Kipregel bilan ishlaganda asosiy egri chiziq