Geodeziya va marksheyderiya

15-MA’RUZA. TAXEOMETRIK SYOMKA 
 
 
Reja: 
1.
Topografik syomka va uning mohiyati. 
2.
Taxeometrik syomka va uning mohiyati. 
3.
Menzula syomkasi va uning mohiyati. 
4.
Menzula syomkasi asboblari. 
Tayanch iboralar:
taxeometrik syomka, topografik syomka, menzula, 
kiprigel, taglik, planshet, chizg‘ich, avtomat taxeometrlar, brezent, masshtab, 
orqali masofa, magnitaviy meridian, vilka, markazlashtirish, chizg‘ich, oriyentir 
bussol, dalnomer. 
Topografik syomka va uning mohiyati.
 
Gorizontal s’yomkada joydagi 
nuqtalarning gorizontal tekislikka bo‘lgan proeksiyalari aniqlanib joyning konturli 
plani chiziladi, s’yomka, asosan teodolit bilan qilinadi. 
Vertikal s’yomkada er yuzasidagi nuqtalarning o‘rinlari balandlik bo‘yicha 
aniqlanib, joy relefi plan va profilda tasvirlanadi, s’yomka nivelir bilan qilinadi. 
Plan va kartada joyning tafsiloti bilan birga relefi ham tasvirlansa, u
 
topografik plan va karta 
deyiladi. 
Qurilish ishlarida har qanday inshoot avval topografik plan yoki kartada 
loyihalanadi, keyin joyga ko‘chiriladi. Topografik plan chizish uchun avval 
gorizontal s’yomka, keyin shu joyda vertikal s’yomka qilinib, shu ikki s’yomka 
materiallari bo‘yicha joyning topografik plani chiziladiki, bu ko‘p vaqt oladi va 
ortiqcha mablag‘ talab qiladi. SHuning uchun joyning topografik planini chizish 
uchun shu joyda gorizontal hamda vertikal s’yomka bir vaqtda bir asbob bilan 
qilinadi, bu 
topografik s’yomka 
bo‘ladi. 
Topografik s’yomka, ishlatiladigan asbob va ishlash usuliga qarab, 
taxeometrik va menzula s’yomkasiga bo‘linadi. Taxeometrik s’yomkada dala va 
kameral ishlar ikki bosqichda bajariladi, menzula s’yomkasida esa dala va kameral 
ishlar bir vaqtda bir asbob bilan dalada bajariladi.