Geodeziya va marksheyderiya

YUzni hisoblashda natijalarni tenglash. 
Agar poligon to‘g‘ri chiziqli va 
burchak uchlarining koordinatalari ma’lum bo‘lsa, uning yuzi 
S
k
(8.2) formula 
yordamida hisoblanadi. Poligon ichidagi ayrim uchastkalar (ekin, bino, yo‘l 
o‘rinlari) yuzini planimetr bilan hisoblab, ularni 
S
1
, S
2
, . . . , S
n
 
desak, planimetr 

---

bilan hisoblangan yuzlar yig‘indisi 

S
poligon
yuzi 
S
n
 
bo‘ladi, ya’ni 

S=S
n
. Bu 
S
n
koordinata bilan hisoblangan 
S
k
 
ga teng bo‘lishi kerak; lekin xato sababli teng 
bo‘lmay, oralarida farq 
f
S
 
bo‘ladi, ya’ni 
S
n
—S
k
=f
S
.
 
Bu farq 
yuzlardagi 
bog‘lanmaslik xatosi 
deyiladi. 
250
1
k

S
f
S
bo‘lishi kerak. SHart bajarilsa, 
f
S
ning 
qiymati 
S
i
 
larga proporsional tarqatiladi, ya’ni 
1
k
S
S
S
f
S


; bundan 
1
k
1
S
S
f
S
S


; 
2
k
2
S
S
f
S
S



; . . . umumiy ko‘rinishda 
i
S
i
S
S
f
S
k


bo‘ladi; 

S
i
 
lar 
tuzatma 
deyiladi. 

S
i
=f
S
bo‘lishi kerak 

S
i
 
lar 
f
i
ga teskari ishora bilan 
S
i
 
larga 
tarqatilgach, tuzatilgan yuzlar topiladi, ya’ni 
S
mi
=S
n2
+

S
. SHunda 

S
mi
=S
k
 
bo‘ladi. 
PP-2K planimetri. 
Prof. A. V. Maslov taklifiga ko‘ra, ikki karetkali qilib 
chiqariladigan planimetr shifri PP-2K (qutbli planimetr-kompensatsion 
2) 
deb 
nomlanadi. Bunda asosiy hisoblash mexanizmidan tashqari, aylantirish richagining 
orqa tomonida ikkinchi karetka o‘rnatilgan. Aylantirish richagining uchidagi 
sixcha o‘rniga shishadan ishlangan doiraviy oyna 
5 
qo‘yilgan, uning markazidagi 
belgi 
f
(nuqta) shakl chegarasi bo‘ylab aylantiriladi. Belgining plandagi nuqta 
ustida to‘g‘ri turishi yondan qarab emas, balki ustidan qarab nuqtaga to‘g‘rilash 
kerak bunda chiziqdan yurgazish aniqligi oshadi (9.12-shakl). 
Bu planimetr 
MIIZ 
(Moskva er tuzish injenerlari instituti) planimetri deb 
ham ataladi. Karetkacha ikkita bo‘lganidan yuz hisoblashda qutb ikki tomonga 
qo‘yilmay, yolg‘iz bir tomonga qo‘yib aylantiriladi, lekin ikkala karetkachadan 
sanoq olinadi. Bunda asbob xatolari yo‘qoladi. CHapdagisi asosiy, o‘ngdagisi esa 
qo‘shimcha deyiladi; bo‘lar bir-birini tekshirishga imkon beradi. Bu planimetrning 
nazariyasi va undan foydalanish yuqorida ko‘rib o‘tilgan planimetrdagi kabidir. 
Agar ikkala g‘ildirakning diametrlari bir xil bo‘lganda richagning uzunligi 
R 
bir xil 
bo‘lgani uchun bir bo‘lakning qiymati 
R 
ham bir xil bo‘lishi kerak. 
7.12-shakl. 
Lekin g‘ildiraklar turli bo‘lganidan, ikkala karetachaning 
R 
lari ayrim-ayrim 
topiladi, keyin ularning arifmetik o‘rtasi olinadi. 

---