«Ўзбекистон темир йўллари» датк

 

2.9. 

Тemirbeton oraliq qurilmalar konstruksiyalarining detallari 

 

Ko’prik polotnosi va trotuarlar. 

Тemirbeton  oraliq  qurilmalar  ko’prik 

polotnosi, qoidaga ko’ra, harakatlanish ballast uzra o’rnatiladi. Yo’lni bevosita 

temirbeton plitaning ustiga qotirib, shuningdek yo’lni temirbeton, yog’och yoki 

metall ko’ndalang bruslarda o’rnatib qo’llash imkoni bor. 

Qatnovi ballast uzra bo’lgan ko’prik polotnosi (2.40-rasm) relslar, 

qotiruvlar va  shpallardan  iboratdir.  Ko’prikning  uzunligi  25  m  dan ortiq 

bo’lganida   yoki   u   radiusi    1000   m    dan    kam    bo’lgan     egrilikda 

joylashganida qo’riqlov moslamalari (aksburchakliklar  yoki aksrelslar) 

o’rnatiladi. Qo’riqlov moslamalariga ega bo’lgan ko’priklarda yo’lning 1 km 

iga kamida 2000 shpala o’rnatiladi, qolgan ko’priklarda esa shpalalarning 

miqdori xuddi ularga yondosh uchastkalardagidek bo’lishi kerak. 

 

 

 

2.40-rasm. Ballst uzra ko’prik polotnosi: a – to’ppa-to’g’ri uchastkada; b – yo’lning 

egri uchastkasida 

---

 

68 

 

Yo’lning egri uchastkalaridagi ko’priklarda tashqi relsning ichkisidan 

balandroq bo’lishiga ballast qatlamining qalinligini orttirish evaziga erishiladi. 

Shu o’rinda loyihada ballast koritasining bortini orttirish  ko’zda tutilgan 

bo’lishi  kerak.  Тashqi  rels  tarafidan  ballast  prizmasining  o’lchami  10  sm  ga 

oshiriladi. 

Ballast koritasining 2.40-rasmda ko’rsatilgan o’lchamlari 

foydalanilayotgan ko’priklar uchun hosdir. Yangi ko’priklarni qurishda hamda 

mavjudlarini qayta tiklashda ballast koritasining o’lchamlari 

chaqiqtoshtozalagich mashinalarning o’tishini ta’minlashi kerak   (2.41-rasm).   

Ushbu   holat   uchun   ballast    prizmasining    asosiy o’lchamlari 2.1-jadvalda 

berilgan. Qatnovi ballast uzra bo’lgan ko’priklar uchun zarbaga qarshiligi va 

sovuqbardoshligi yetarlicha bo’lgan chaqiqtosh qo’llanishi kerak. Chaqiqtosh 

zarralarining o’lchami 25...60  mm  bo’lgan bir xil fraksiyali bo’lishi kerak. 

Kichikroq o’lchamli, shuningdek changsimon zarralar ko’pi bilan 1% dan 

oshmasligi kerak. Chaqiqtosh toza bo’lishi hamda loy, tuproqning o’simlik 

qatlami parchalari va bo’lak aralashmalarga ega bo’lmasligi kerak. Yo’lni 

ballastlash uchun ko’priklarda asbest sanoati chiqindilaridan olinadigan asbestli 

ballast ham qo’llanishi mumkin.  

2.1-jadval 

 

Yuk tashib 

o’tkazish hajmi, 

yiliga mln. 

tkm/km 

Yo’lning tepa 

qurilmasining 

xili 

Shpala ostidagi 

ballast qatlamining 

qalinligi, sm 

Ballast 

prizmasi 

yelkasining 

kengligi s, sm 

temirbet

on 

yog’och 

50 dan ortiq 

O’ta og’ir 

35 

30 

45 

50 gacha 

Og’ir va 

me’yoriy 

35 

30 

35 

 

Bunday holatda koritaning past qismiga 20 sm balandlikda chaqiqtoshning 

drenajlaydigan qatlamini (5...25  mm  li fraksiyalar) to’shaladi hamda uning 

ustiga asbestli balllast qatlami solinadi, shu o’rinda shpala ostidagi asbest 

ballastining qatlami kamida 10 sm bo’lishi kerak.  

Тemirbeton  ko’priklarda  tajriba  tariqasida  yo’lni  bevosita  temirbeton 

plitaga qotiruvchi ko’prik polotnosining konstruksiyasi qo’llanishi mumkin. Bu 

yerda aksburchakliklar va relslarni qotirilishi, metall oraliq qurilmalarda 

qo’llaniladigan temirbeton plitalardagi ballastsiz ko’prik polotnosi 

konstruksiyasiga o’xshash bajariladi. Aksburchakliklar yoki aksrelslar 

ko’priklarda chetki tayanchlar orqa yoqlari aro yotqiziladi. Aksburchakliklar 

(aksrelslar) uchlari chetki   tayanch   orqa   sirti   ortiga   kamida    10  sm   

---

 

69 

chiqarib   qo’yilishi  va, payvandli moslama –  boshmoq bilan tugallanadigan 

“moki” bilan yo’l o’qiga keltirilgan bo’lishi kerak (2.42-rasm). Uzunligi 25  m 

dan ortiq bo’lgan barcha ko’priklarda hizmat ko’rsatuvchi xodimlarning yurib 

o’tishi uchun panjaraga ega bo’lgan ikki taraflama trotuarlar ko’zda tutiladi.