«Ўзбекистон темир йўллари» датк

 

2.8. Romli va arkli temirbeton ko’priklar 

 

Romli ko’priklar. 

Тo’sinli ko’priklarda asosiy yuk ko’taruvchi elementlar 

(to’sinlar)  tayanchlarga  bosimni  tayanch  qismlari  orqali  uzatadi.  Biroq, 

ko’priklar  konstruksiyalarida  gorizontal  yuk  ko’taruvchi  elementlar  (rigellar) 

tayanch ustunlari bilan bikr birlashtirilishi, o’ziga xos xususiyati bo’lgan romli 

tizimlar keng tarqalgan. 

Yig’ma  temirbeton  konstruksiyalarning  ko’priksozlikka  keng  kirib 

borishigacha  quyma  temirbetondan  qilingan  unchalik  katta  bo’lmagan  romli 

tizimlardan tez-tez foydalanib kelindi. Romli ko’prikni yuklantirishda rigeldagi 

eguvchi  momentlar,  xuddi  shunday  oraliqli  tutash  to’sinlarga  qaraganda,  biroz 

kamroq bo’ladi. Undan tashqari, romli ko’priklarning tayanch ustunlari to’sinli 

oraliq  qurilmalar  uchun  vazmin  tayanchlarga  nisbatan  anchagina  kamroq 

o’lchamlarga  ega  bo’lishi  mumkin,  chunki  vazmin  tayanchlarning  o’lchamlari 

ko’p  jihatdan  ularning  kallaklarida  tayanch  qismlarini  joylashtirish  zaruriyati 

bilan aniqlanadi. Shu tufayli romli ko’priklar beton sarfiga ko’ra to’sinlilaridan 

tejamliroqdir.  Shu  bilan  birga  egilib  siqilishga  ishlaydigan  ustunlar  yetarli 

darajada  baquvvat  armaturalashni  talab  qiladi,  bu  esa  inshootdagi  metallning 

umumiy sarfini oshiradi. 

Daryolar  uzra  ko’priklarda  temirbeton  ustunlar  oqib  o’tayotgan  muz 

---

 

62 

parchalari  hamda  turli  buyumlar  bilan  shikastlanishi  mumkin.  Shuning  uchun 

ko’rilayotgan turdagi romli tizimlar yo’l o’tkazgichlar va ko’priklar uchun eng 

yaroqli  bo’lib  hisoblanadi.  Bunga  o’xshash  inshootlarda  romli  ko’priklarning, 

unchalik  yirik  bo’lmagan  kesimli  ustunlarining  qo’llanishi  evaziga  qurilish 

balandligini  kamaytirish,  ko’prik  osti  fazosini  oshirish  imkoniyati,  yo’l 

o’tkazgich  hamda  estakada  ostidan  o’tib  borayotgan  transport  vositalari 

haydovchilari  uchun  yaxshi  kuzatuv  sahni  kabi  afzalliklaridan  omilkorona 

foydalanildi. 

Romli ko’priklarning ko’tarmalar bilan tutashishining turli xillari  mavjud. 

2.34,a-rasmda ko’tarma konusi ichiga kirib boruvchi chetki ustunlarni o’rnatish 

varianti  ko’rsatilgan.  Ustunlarning  balandligi  unchalik  baland  bo’lmaganida 

ularni  chetki  tayanchlar  bilan  almashtirish  mumkin  (2.34,b-rasm).  Avtomobil 

yo’llari ko’priklarida konsol vositasida tutashuvni o’rnatish imkoniyati mavjud. 

Ko’prikka  kiraverishdagi  ko’tarmada  katta  cho’kishlarning  oldini  olish  va 

qatnov qismi  asosining bikrligini  tekis-ravon o’sib borishini  ta’minlash uchun, 

konsollar  uchiga  sharnirli  mahkamlangan,  ko’tarma  ichiga  botirib  o’rnatilgan 

o’tkazuvchi temirbeton plitalar qo’llaniladi. (2.34,v-rasm).