O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti xamraqulov zafarjon yigitaliyevich

Umrbod ozodlikdan mahrum qilish
jazosi mamlakatimizda o’lim jazosi 
bekor qilinishi asosida joriy etilgan bo’lib, faqat javobgarlikni og’irlashtiruvchi 
holatlarda qasddan odam o’ldirish (97-modda II qismi) va terrorizm (155-modda 
III qismi) jinoyatlari uchun qo’llaniladi.
Umrbod ozodlikdan mahrum qilish – mahkumni maxsus tartibli koloniyaga 
joylashtirish orqali jamiyatdan muddatsiz ajratib qo’yuvchi jazodir. Ushbu 
jazoning quyidagi xususiyatlari mavjud: 

umrbod ozodlikdan mahrum qilish jazosi favqulodda chora sifatida 
muayyan holatlarda qo’llaniladi; 

mahkum maxsus tartibli koloniyaga joylashtiriladi; 

mahkum sud hukmi bilan jamiyatdan muddatsiz ajratib qo’yiladi; 

jazo ayol, voyaga yetmaganlar va 60 yoshdan oshgan erkaklarga 
qo’llanilmaydi. 
Umrbod ozodlikdan mahrum qilish jazosiga hukm qilinganlar uchun ba’zi 
hollarda jazoning yengillashuviga ham yo’l qo’yilishi mumkin. Bunga amnistiya 
akti, avf etish, salomatligining jazoning o’tashiga yo’l qo’ymaydigan darajada 
yomonlashuvi va boshqa sabablar imkon beradi.
Harbiy yoki maxsus unvondan mahrum qilish
qo’shimcha jazo chorasi 
sifatida qo’llaniladi.
Jinoyat kodeksi 52-moddasida harbiy yoki maxsus unvonga ega bo’lgan 
shaxs sud tomonidan og’ir yoki o’ta og’ir jinoyati uchun hukm qilinganida 
qo’shimcha ravishda ushbu unvonlardan mahrum qilinishi belgilangan. Ushbu 

---

74 
jazoning qo’llanilishi og’ir yoki o’ta og’ir jinoyat sodir etilishi bilan bog’liq 
bo’ladi.
Jazoning qo’llanilishiga sudning hukmi bilan kiritiladigan taqdimnoma asos 
bo’ladi. Buning natijasida shaxs oliy harbiy yoki maxsus unvon yoxud davlat 
mukofotidan mahrum etilishi mumkin.
Harbiy unvonlar qurolli kuchlar tarkibidagi harbiy xizmatchilarga beriladi. 
Bu oddiy askardan yuqori turuvchi xizmatchilarga berilib, oliy harbiy 
unvonlargacha davom etadi.
Maxsus unvon huquqni muhofaza qiluvchi hamda davlat boshqaruvi 
tizimdagi boshqa organlar tomonidan berilishi mumkin. Ichki ishlar vazirligi, 
Favqulodda vaziyatlar vazirligi, Bojxona qo’mitasi, Davlat xavfsizlik xizmati 
hamda vakolati alohida unvon berish imkoni bor tuzilmalar shunday huquqqa ega. 
Davlat mukofotlari oliy hokimiyat organlari tomonidan fan, san’at, texnika, 
ishlab chiqarish sohasida ulkan yutuqlarga erishgan fuqarolarga beriladi. 
Mukofotlar xalq artisti, xalq shoiri, xizmat ko’rsatgan fan arbobi, xalq rassomi kabi 
nominatsiyalar asosida beriladi. 
Jazo tayinlanishida jinoyat sodir etishdan ixtiyoriy qaytish holati masalasi 
ham ko’rib chiqilishi mumkin. Agarda shaxs jinoyatga tayyorgarlik ko’rish, 
suiqasd bosqichlarida hamda jinoiy oqibat kelib chiqishini anglagan holda 
harakatni to’xtatib, zararning oldini olsa, ixtiyoriy qaytish yuz beradi. Buning 
uchun javobgarlik va jazo istisno qilinadi.