O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qo’qon davlat pedagogika instituti xamraqulov zafarjon yigitaliyevich

Iqtisodiyot sohasidagi boshqa jinoyatlar
 
Iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar o’zgalar mol-mulkini talon-taroj qilish 
bilan bog’liq bo’lgan va bog’liq bo’lmagan jinoyatlardan tashqari yana uchta guruh 
jinoyatlar mavjud. Ular iqtisodiyot asoslariga qarshi jinoyatlar, xo’jalik faoliyati 
sohasidagi jinoyatlar hamda JKning XIII
1
bobidan o’rin olgan tadbirkorlik 
faoliyatiga to’sqinlik qilish, qonunga xilof ravishda aralashish bilan bog’liq 
jinoyatlar hamda xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning huquqlari va qonuniy 
manfaatlariga tajovuz qiladigan boshqa jinoyatlardan iborat. 
Iqtisodiyot asoslariga qarshi qaratilgan jinoyatlar Respublika manfaatlariga 
xilof ravishda bitimlar tuzish, pul-valyutaga oid, bankrotlik, raqobat, soliq va 
to’lovlar, qimmatbaho va rangli metallar hamda kommunal to’lovlar bilan bog’liq 
jinoiy qilmishlarni o’z ichiga olgan.
O’zbekiston Respublikasining iqtisodiy manfaatlariga foyda keltirmasligi 
aniq bo’lgan asbob-uskuna va texnologiyalarni mamlakatga olib kirish, o’rnatish 
va joriy etish uchun asos bo’lgan bitimni tuzish yoki unga ekspert xulosasini 
berish, shuningdek buning mamlakat uchun ko’p miqdorda zarar keltirishi 
ta’qiqlanuvchi holatdir. Yetkazilgan zarar uch karra qoplanganda yengilroq jazo 
tayinlanadi.
JKning 176,177 va 178-moddalari qalbaki pul, aktsiz markasi yoki qimmatli 
qog’ozlarni yasash, ularni o’tkazish, valyuta qimmatliklarini qonunga xilof 
ravishda olish yoki o’tkazish, chet el valyutasini yashirish jinoyatlarini aks ettiradi. 
Ushbu jinoyatlar ichidan chet el valyutasini yashirish mansabdorlik holati bilan 
bog’liq jinoyat sanaladi. Bunda korxona, muassasa va tashkilotlarda valyuta 
operatsiyalarini amalga oshirish huquqiga ega xodimlar banklar hisobiga 
o’tkazilishi lozim bo’lgan chet el valyutasini (dollar, yevro, rubl’, yuan va boshq.) 
qasddan yashirib qolishi jinoyat asosini tashkil etadi. Agar ushbu jinoyatni birinchi 
marta sodir etgan shaxslar jinoyat aniqlangan kundan boshlab 30 kun ichida 

---

254 
valyuta o’tkazilishini ta’minlagan bo’lsa, javobgarlikdan ozod qilishdan boshlab 
yengillashtiruvchi holatlar qo’llanilishi ham ko’zda tutiladi.
Yengillashtiruvchi holatlar soxta bankrotlik, bankrotlikni yashirish, qasddan 
bankrotlikka olib kelish kabi jinoyatlari uchun ham ko’zda tutilgan. Yengilliklar 
zarar bartaraf etilishi, aniqlangan kundan boshlab o’ttiz kun ichida zarar 
qoplanishi, shaxs tomonidan jinoyatning birinchi marta sodir etilishi kabi omillarga 
bog’liq bo’ladi.
Bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzish, raqobat to’g’risidagi qonun 
hujjatlari va tabiiy monopoliyalar to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzish, soliqlar 
yoki bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlarini buzish jinoyatlarining tarkibida 
og’irlashtiruvchi holatlar bo’lmasa, oldin ma’muriy jazo qo’llanilishi majburiy 
shart hisoblanadi. Bunday jinoyatlarni uyushgan guruh, o’ta xavfli retsidivist 
tomonidan sodir etilishi yoki og’ir oqibatlar keltirib chiqarishi, zarar miqdorining 
yuqoriligi mavjud bo’lsa, avval ma’muriy jazoning qo’llanilishi majburiy shart 
bo’lmaydi.
O’zbekiston yer ostidan qazib olinadigan qimmatbaho metallarga boy 
mamlakat sanaladi. O’zbekiston oliy hokimiyat organlari tomonidan qabul qilingan 
normativ hujjatlar bo’yicha yerosti boyliklari umummilliy boylik hisoblanib, 
ommaviy mulk tarkibiga kiritilgan. Shu bois qazib olinadigan rangli metallar 
davlatga topshirilishi lozim. Bunday qoidalarning buzilishi davlatga ko’p miqdorda