Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

 
Asosiy tayanch iboralar
: indeks, dinamika indekslari, hududiy indekslar, 
o’rtacha indekslar, individual indekslar, agregat indekslar, o’zgarmas tarkibli 
indekslar, o’zgaruvchan tarkibli indekslar, tarkibiy siljish indekslari, umumiy 
indekslar, guruhli indekslar, bazisli indekslar, zanjirsimon indekslar, miqdoriy 
indekslar, sifat indekslari. 

---

140 
12-MAVZU. O’ZBEKISTON MILLIY HISOBLAR TIZIMI – IQTISODIY 
STATISTIKANING USLUBIY NEGIZI 
 
1. Milliy hisoblar tuzumi (MHT) haqida tushuncha va uning rivojlanish tarixi 
MHT - bu makrodarajada statistik hisoblarni yuritishning xalqaro 
standarti.
Bu standart BMT, XVF, JB, EVROSTAT, Iqtisodiy xamkorlik va 
taraqqiyot tashkiloti tomonidan qabul qilinga va shu tashkilotlarga a’zo davlatlar 
amaliyotida qo’llash uchun tavsiya etilgan.
Bugungi kunda MHT iqtisodiy faoliyat natijalarini makrodarajada qayd 
etish va tahlil qilish uchun foydalanadigan o’zaro bog’lik ko’rsatkichlar, tasniflar 
va schetlar tizimidir. 
Milliy schetlar tizimini tuzishdan maqsad moddiy ne’matlar va xizmatlar 
ishlab chiqarish, daromadlarning tashkil topishi, taqsimlanishi, qayta taqsimlanishi 
va ulardan foydalanish ko’rsatkichlarini, shuningdek, tashqi iqtisodiy faoliyat bilan 
bog’lik makroiqtisodiy jarayonlar va ularning natijalarini mikdoriy tomondan 
tavsiflash hisoblanadi. Bu tavsif resurslar va ulardan foydalanishni o’zaro 
bog’lovchi ko’rsatkichlar va jadvallarda balanslash yordamida amalga oshiriladi. 
MHTning paydo bo’lishi va tarakkiyot bosqichlari
. 
Milliy hisobchilikka oid nazariy va amaliy izlanishlarning boshlanishi
XVII-XVIII asrlarga to’g’ri kelib, 
F.Kene, G.King, U.Petti, J-B.Sey
kabi 
iqtisodchi olimlarning ilmiy tadqiqotlarida o’z aksini topgan. Angliyaning siyosiy 
arifmetika maktabi namoyondalaridan G.King va U.Pettining asarlarida Angliya va 
Irlandiya bo’yicha milliy daromad ko’rsatkichiga oid hisoblar mavjud bo’lgan.
XIX-XX asrlarda MHT nazariyasi asoslarining rivoji A.Marshall, DJ.Mill 
kabi iqtisodichi olimlarning ilmiy ishlari bilan bog’liq bo’lgan. 
Ayniqsa XX asr o’rtalariga kelib, zamonaviy MHTning kontseptual 
asoslarini belgilab beruvchi ilmiy izlanishlar va amaliy ishlanmalar paydo bo’ldi.