Toshkent moliya instituti "statistika" kafedrasi

Pul holatidagi 
transfertlar
bir birlikning ikkinchi birlikka naqd pul yoki hisob raqamiga pul 
o’tkazish yo’li bilan bergan pul miqdoridan iborat. 
Natura holatidagi transfertlar
deganda, bir birlikning ikkinchi birlikka evaziga hech narsa olmay, tovar va 
aktivlarni berish, hamda xizmatlarni ko’rsatish jarayoni tushuniladi.
Natura holatidagi transfertlar olingan(berilgan) tovarlar, aktivlar va 
ko’rsatilgan xizmatlarning shu davrdagi bozor baholaridagi miqdorida qayd 
qilinadi. Pul va natura holatidagi transfertlar joriy va kapital xarakterda bo’lishi 
mumkin. Ularni bir biridan farqlash juda muhim. Chunki, joriy transfertlar pul 
holidagi daromadlarni qayta taqsimlash schyotida, kapital transfertlar esa kapital 
xarajatlar schyotida qayd qilinadi. 
Joriy transfertlar
qatoriga quyidagilar kiradi: daromad va mulk uchun 
joriy soliqlar; sotsial sug’urta ajratmalari; sotsial to’lovlar; sug’urta mukofotlari va 
qoplamalari; turli qayta taqsimlash to’lovlari(jarimalar, nafaqalar, insonparvarlik 
yordamlari, a’zolik badallari, xayr-ehson va x.k.). 

---

233 
Iqtisodiyot sektorlarining olgan va bergan joriy transfertlar miqdorlari har 
doim 
ham 
bir-biriga 
teng bo’lavermaydi. Chunki, joriy transfertlar 
operatsiyalarining bir qismi mamlakat ichki sektorlari (rezident) va norezident 
birliklar o’rtasida sodir bo’ladi. Joriy transfertlar olingani va berilgani o’rtasidagi 
farqni birlamchi daromadlar saldosiga qo’shib ixtiyordagi daromad ko’rsatkichiga 
ega bo’lamiz.
 
3. Milliy daromadni taqsimlash, qayta taqsimlash va oxirgi foydalanish 
statistikasi. 
Milliy daromad mamlakat rezident birliklarining hisobot davrida yaratgan 
daromadlarining yig’indisidan iborat. Bu ko’rsatkich mamlakat miqyosida 
hisoblanganligi uchun uni odatda agregat ko’rsatkich deb yuritiladi.
MHTda daromadni hisoblash usuli sifatida J.Xiksning daromadni hisoblash
kontseptsiyasi qabul qilingan. Unga ko’ra, daromadni sof usulda hisoblash tavsiya 
etiladi. Bunga ko’ra, daromad tarkibiga asosiy kapitalning iste’moli kiritilmaydi. 
Sof usulda hisoblangan milliy daromad sof milliy daromad (SMD), yalpi usulda 
hisoblangan milliy daromad yalpi milliy daromad (YMD) deb ataladi.
Rezident birliklarning chet eldan olgan va norezidentlarga bergan birlamchi 
daromadlarining farqi mamlakatning chet eldan olgan sof daromadi (birlamchi 
daromadlar saldosi(CHEBDS)), deb ataladi. Bu ko’rsatkich musbat yoki manfiy 
miqdor bo’lishi mumkin. 
Milliy daromad agregati mamlakatdagi barcha rezident birliklarning olgan 
birlamchi daromadlarining yig’indisidan iborat bo’lib, bu agregat yalpi va sof 
usullarda, ya’ni asosiy kapitalning iste’moli ko’rsatkichi qo’shilgan yoki 
qo’shilmagan holda hisoblash mumkin. Yalpi ichki mahsulot(YAIM) va YAMD 
ko’rsatkichlari bir-biridan rezident birliklarning tashqi dunyodan olgan va bergan 
birlamchi daromadlarining saldosiga farq qiladi. Bu holatni bunday ifodalash 
mumkin: