Fiziologiyasi va gigiyenasi

Ayollik jinsiy hujayralari. 
Ayollaming jinsiy bezlari bo'lib 
tuxum hujayralari hisoblanadi. B ubezlarjuft hujayralar bo Tib. kichik 
tos suyagining ichida, bachadonning har ikki tom onida joylashgan 
bo'ladi. Bezlarning miya qismi biriktiruvchi to'qim alardan tashkil 
topgan bo'lib. qon tomirlari va nerv tolalarini saqlaydi.
Tuxum bezlari - ayollar jinsiy hujayralari. y a'ni urug'lanish 
tufayli yangi organizm rivojlanadigan tuxum hujayralarini ishiab 
chiqaradi.
3-rasm. Jinsiy hujayralar:
A — sperm atozoid: В — tuxum hujayrasi:
1 - sperm atazoid boshchasi; 2 - o 'l t a yoki b o g ’lovchi b o 'lim ; 3 - sper- 
m atazoidning dumi: 4 - tuxum ni o 'r a b turuvchi follikularli hujayralar: 
5 - tu x u m hujayrasining yadrosi.
Tuxum bezlaridan faqatgina ayollarning jinsiy a'zolari faoliy a­
tiga ta'sir ko'rsatib qolmay. balki butun ayollar organizmiga ijobiy 
ta'sir ko'rsatuvchi gom ronlar ham ishiab chiqiladi.
Qiz bolalar tug'ilganidayoq ularning tuxum donlarining y o '- 
g'onlashgan biriktiruvchi to ’qimali tubida - asosida yetilm agan 
30 000 dan 40 000 gacha hujayralarni - birlamchi follikulalarni 
sanash mumkin. Follikulalar pufakchalar shaklidagi biriktiruvchi
50
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

to'qim ali po'stloq bilan o'ralgan tuxum hujayrasini o'rab turuvchi 
hujayralar guruhini tashkil etadi.
Tuxum hujayrasining hosil bo'lishi (ovogenez) spermato- 
genezdan bir qator xususiyatlari bilan farq qiladi. Tuxum hu­
jayralari spermatozoidlarga nisbatan ju d a kam miqdorda yetiladi. 
Yetilish jarayonida birlamchi follikulalarning katta qismi to 'lig 'ich a 
rivojlanmay atrofiyaga uchrab o'ladi. Jinsiy jihatdan voyaga yet­
gan ayollarning tuxumdonida rivojlanishining turli bosqichlarida- 
gi 400-500 jinsiy yetilgan follikulalarni sanash mumkin. Odatda, 
har oyda bitta follikula to ‘liq yetiladi va otalanishi qobiliyatiga ega 
bo'lgan tuxum hujayrasi hosil bo'ladi.
Yetilgan follikulalar tuxumdon yuzasida shishib kattalashadi, 
follikula devori yupqalanadi va pufakcha yoriladi. Yorilgan pufak- 
chadan qorin b o 'sh lig 'ig a (bachadon nayining qorin teshikchasi- 
dan) tuxum hujayrasi va follikular suyuqlik chiqariladi. Bu jarayon 
ovulatsiya
deyiladi.
Yorilgan pufakchaning bo'sh lig 'i vaqt o'tishi bilan sariq rang- 
dagi yog*li m oddalar bilan (hujayralar) to'ladi. Shunday y o 'l bilan 
ichki sekretsiya bezlari rolini o'ynovchi