Fiziologiyasi va gigiyenasi

nucleus -
yadro). Lekin k o ‘p 
o im a y nuklein kislotalar faqatgina hujayra yadrosining tarkibigagi- 
na kirib qolmay, balki butun hujayra bo'ylab tarqalganligi aniqlan- 
gan bo'lsada, ularning nomi hozirgacha saqlanib qolgan. N uklein 
kislotalarining ikki - dezoksiribonuklein - DNK va ribonuklein
- RNK tiplari mavjud. Nuklein kislotalar hujayralarda oqsillar bi­
lan birikkan shaklda bo'ladi. Amerikalik kimyogar Djeyms Uotson 
va Angliyalik biokimyoviy Frensis K riklar 1953- yilda DNK tu- 
zilmasining shifrlarini ochib berdilar va bu uchun Nobel mukofoti 
laureatlari b o ig a n edilar. DNK molekulasi ikkita polinukleotidli 
bog'lardan iborat b o iib , ularning har ikkalasi uchun ham umumiy 
b o ig a n o 'q atrofida birining orqasidan ikkinchisining burilish bilan 
joylashgandir. Bunday spiralning uzunligi eng katta oqsil moleku- 
lasidan ham 50 martacha va undan ham uzundir.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

DNK molekulasi juda ko'plab monomerli zv en o lard an -n u k leo - 
tidlardan tashkil topgan polimerdir. Har bir nukleotid uchta kompo- 
nentlarning birikish m ahsulotidir va ularga: 1) organik azotli asos- 
lar; 2) oddiy uglevod - pentozalar; 3) fosfor kislotalar kiradi.
DNK tarkibiga 4 xildagi nukleotidlar turi kiradi. N ukleotidlar 
faqatgina birinchi komponentning tuzilishi. ya'ni azotli asos bilan 
farqlanadi. molekulaning qolgan qismi barcha to'rtala nukleotid- 
larda bir xil.
DNK spiralining o'qlarini fosfor kislotasininig qoldiqlari va 
pentozlar tashkil etadi. Qandning - dezoksiribozaning har radika- 
liga to 'rtta azotli asoslardan biri: Timin (Г). sitozin (C), guanin (G) 
va adenin 
(A)
birikadi. Ular tarkibiga kiruvchi 20 am inokislotaning 
har biri uchun maxsus transport RNKIari mos keladi.
Ribosomali RNK (p-RNK) ribosomalar tarkibiga kirib. uning 
5 0 % massasini tashkil qiladi.
Axborot beruvchi (informasion) RNK (i-RNK)lar yadroda va 
sitoplazmada saqlanadi. Ular xromosomalardagi yadrolarda hosil 
bo'ladi vayadroning DNK dagi nukleotidlarning aniq navbatlashu- 
vini takrorlaydi. Axborot tashuvchi RNK yadrodan sitoplazmadagi 
ribosomaning oqsil sintezlanadigan joyiga tushadi.