Fiziologiyasi va gigiyenasi

Golji apparati. 
H ujayralarning sekretorlik va sintetik faoliyati­
ni namoyon bo'lishida asosiy rolni muhim organoidlardan yana biri 
bo'lgan Golji apparati bajaradi. Golji apparati barcha o'sim lik va 
hayvonot olami hujayralarida uchraydi. Juda ko'pchilik hujayralar- 
da Golji kompleksi murakkab to 'r shaklida bo'lib. yadro atrofida 
(asab hujayralari) joylashgan bo'ladi. Umuman olganda, Golji 
kompleksi o'zining tuzilishi bo'yicha faqatgina ayrim hujayralarda 
emas, balki bitta hujayraning o'zida ham kuchli o'zgarib turadi.
Golji kompleksida keyinchalik sitoplazmaga qo'shilib ketishi 
m um kin bo'lgan moddalar hosil bo'ladi. Ular hujayralarni to'yim li 
yoki plastik m ateriallar zaxirasini tashkil qiluvchi yog' yoki ug­
levodlar tom chilari shaklida bo'lishi mumkin.
Golji kompleksi b o 'shlig 'ig a tushadigan oqsillar va lipoidlar- 
dan hujayralar tom onidan qarigan hujayralar membranalarini, Gol­
ji kompleksini o'zining membranali tuzilmalarini, g'adir-budur 
va silliq endoplazmatik to 'r va hujayraning boshqa membranali 
tuzilmalarini almashtirish uchun foydalaniladigan oqsilli-lipidli 
komplekslar shakllanadi.
M itoxondriyalar hujayralarning quvvat manbayi ekanligi.
Maxsus e'tibor talab qilinadigan universal organoidlardan biri -
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

mitoxondriylardir. Hujayralarda ularning soni turlicha bo'lib. 2 ta 
3 tadan bir necha minggacha o'zgarib turadi, bu esa hujayraning 
funksional holatiga bog'liq bo'ladi. Ya’n ijig a r hujayralari nisbatan 
tinch holatda bo'lganida bor y o 'g 'i 900 mitoxondriy sanash m um ­
kin. O 't hosil qilishni va ajralishini chaqiruvchi va tezlashtiruvchi 
oziqalar iste'm ol qilinganidan keyin jigar hujayralaridagi mitoxon- 
driylar soni 1,5-2 m artagacha oshadi.
M itoxondriylar shakli bo'yicha doirasimon, oval, uzunchoq. 
tayoqchasim on yoki ipsimon bo'lishi mumkin. M itoxondriylar 
shaklining o ‘zgarishiga hujayralarga ko'rsatilayotgan osmotik bo- 
simni, haroratni, muhit - pH ini o'zgarishi va boshqa ta ’sirotchilar 
ta ’siri sabab bo'ladi.
M itoxondriylar ham boshqa organoidlar singari murakkab tuzi- 
lishga ega ekanligi elektron mikroskop ostida aniqlandi. M ito­
xondriylar hujayra membranasi tuzilishiga o'xshash bo'lgan ikki 
qatlamli oqsil-lipoidli m embranaga ega. M itoxondrivlarning tash­
qi membranasi ostida o 'zig a xos tipik tuzilishga ega bo'lgan ichki 
m embrana yotadi.
Ichki membrana mitoxondriylarning ichki tomoniga yo'nalgan 
o'sim talar hosil qiladi va bu o'sim talar tojiar yoki kristalar deb ata­
ladi. Kristlar m itoxondriylarning yuzasini kengavtiradi. Kristlar 
joylashgan mitoxondriylarning ichki bo'shliq kengligi matriks bi­
lan to'la.
M itoxondriylar tarkibida oqsillar. lipidlar va nuklein kislotalar 
borligi aniqlangan. Ularda esa. hujayraning energiya almashinuvi- 
da faol ishtirok etuvchi katta miqdordagi fermentlar saqlanadi.
M itoxondriylarda ATFning (adenozin uch fosfat kislotasining) 
hosil bo'lishi yuz beradi.