Fiziologiyasi va gigiyenasi

Bolalarda nafas m arkazining q o‘z g ‘aluvchanlik xususiyat-
lari. 
Bolalar tug'ilish paytiga kelib ularning nafas markazi katta 
yoshdagi bolalarnikiga nisbatan takom illashgan b o im a sa ham na­
fas sikllari fazalarining (nafas olish va nafas chiqarish) ritmik al- 
mashinishini ta ’minlashga qodir b o ia d i.
Bu holat, avvalo, tu g ilis h paytigacha bolalarda nafas markazi 
funksional jihatdan to iig 'ic h a shakllanmaganligi bilan bog'liq. 
Bolalar hayotining dastlabki oylaridagi nafas olish chastotasi, 
chuqurligi va ritmining keng k o ia m d a o'zgaruvchanligi bundan 
dalolat beradi. Yangi tu g ilg a n va em adigan bolalarda nafas m arka­
zining q o ‘zg ‘aluvchanligi ancha past. Bir yoshgacha bo'lgan bo­
lalar katta yoshdagi bolalarga nisbatan kislorod yetishmasligiga 
gipoksiyaga ancha yuqori chidamliligi bilan ajralib turadi.
Nafas markazining funksional faoliyatining shakllanishi yoshga 
bog'liq holda yuz beradi. 11 yoshga kelib turli hayot faoliyati sha- 
roitlarida nafas olishning moslanish imkonivatlari yaxshi namoyon 
b o iib qoladi.
Nafas markazining karbonat angidrid gazining miqdoriga sezuv- 
chanligi yoshga qarab ortib boradi va maktab yoshidagi bolalarda 
voyaga yetgan odam larnikiga tenglashib qoladi. Shuni qayd qilish 
kerakki, jinsiy vetilish davricla nafas olishning boshqarilishini vaq- 
tinchalik buzilishi yuz beradi va o'sm irlarning organizmi voyaga 
yetgan odam lar organizmiga nisbatan kislorodning yetishmasligiga 
ju d a past chidamliligi bilan ajralib turadi.
Nafas apparatlarining funksional holati nafas olishning xohla- 
gan holda o ‘zgartirish imkonivati haqida m a iu m o t berishi mumkin 
(nafas harakatlarining to'xtatish yoki maksimal ventilatsiyani amal- 
ga oshirish). Nafas olishning o'z-o'zidan boshqarilishida bosh miya 
katta sharlarining p o 'stlo g i, nutq qo'zg'atuvchilarini qabul qiluvchi 
va bu qo'zg'atuvc hilar bilan b o giiq bo'lgan markazlar ishtirok etadi.
Nafas olishning o 'z-o 'zid an boshqarilishi ikkinchi signal tizimi 
bilan b o g ia n g a n va faqat nutqning rivojlanishi bilan yuzaga keladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Nafas olishning o'z-o 'zid an o'zgarishi qator nafas olish mashq- 
larini bajarishda muhim rol o'ynaydi va nafas fazalari (nafas olish 
va nafas chiqarish) bilan m a'lum harakatlarni to 'g'ri-aniq bajarish­
da yordam beradi.