Fiziologiyasi va gigiyenasi

Havoning ioniashuvi. 
S inf xonalari va boshqa binolarni sha­
mollatish havoning kimyoviy tarkibini o'zgartiribgina qolmay, bal- 
ki havoning elektr zaryadi va ion tarkibiga ham ta ’sir qiladi.
M a’lumki, toza havoda teng miqdorda manfiy va musbat ionlar 
bo'ladi. Odam ko'p bo'ladigan bino havosida nafas a ’zolariga yax-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

shi ta'sir ko'rsatadigan manfi\' ionlar soni kamayib qoladi, binolar 
shamollatilganida esa tashqaridan manfiv ionlar keladi.
Yopiq binolar havosining ion tarkibini vaxshilash uchun ioniza- 
torlar deb ataladigan maxsus asboblardan foydalanish mumkin. Bu 
asboblar havoga ionlar tarqatadi va shu yo'l bilan uning xossalarini 
yaxshilaydi.
Havoning harorat rejimi. 
Zamonaviy maktab binolarida 
m o'tadil harorat rejimini saqlab turish uchun ko'pincha past bo- 
simli suv bilan markazdan turib isitadigan tizimi o'rnatiladi. Biroq 
yana pechka bilan isitish usuli ham uchrab turadi, buni ba'zan ma- 
halliv isitish usuli ham deb yuritiladi.
Normal ish uchun sinfda harorat 16-22° atrofida bo'lishi zarur, 
rekreatsion binolar (tanaffuslar vaqtida bolalar chiqib yuradigan 
keng koridorlar) va jism oniy tarbiya zallarida harorat kamida +14° 
bo'lishi kerak, chunki bu joylarda bolalar harakat qilib turadi.
Past bositnda suv bilan markazdan turib isitish tizimi bolalar 
muassasalari uchun ju da qulay. U binolarda haroratning bir tekis 
bo'lishini ta'm inlab beradi, havoni ortiqcha quritib yubormaydi, 
isituvchi asboblarda (radiatorlarda) chang q o ’nmaydi. Bolalar jaro- 
hat olmasliklari uchun radiatorlar yog'och to'siqlar bilan to'silgan 
bo'lishi kerak.
S in f xonasining havo tarkibi va mikroiqlimi. 
Sinf xonasi 
tarkibidagi uglerod (CO,) - oksid miqdori 0.07-0,1 % dan osh- 
masligi kerak (ruxsat etilgan m iq d o r- 0.03-0,04 %), havo tarkibi­
da uglerod (CO j - oksid ko'payib ketsa. o'quvchilar asab tizim i­
ning tez charchab qolishiga va o'tilgan fanlarni o'zlashtirilish da- 
rajasining pasayishiga sabab bo'ladi. Ayniqsa, qish faslida bosh- 
lang'ich sinflarda ba'zi o'quvchilar dars paytlarida uxlab qoladi. 
Bunga xona havosida uglerod (CO,) oksidining ko'payib ketishi 
sabab bo'ladi. Shuning uchun tanaffus vaqtida va dars m obaynida 
fortochkalar ochilib. sin f havosini yangilab turish zarur.
S inf xonasida har bir o'quvchi uchun 4.5-5 nr’ havo to 'g 'ri ke­
lishi lozim. Bir soatlik dars davomida har bir o'quvchi uchun 16- 
26 m ' havo m o'ljallanadi. Shuning uchun qish faslida dars vaqtida 
fortochkalarni har 10-15 daqiqada 0.5; 1,0 daqiqaga ochib havoni
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yangilab turilishi, yilning issiq fasllarida esa sinf derazalarini dars 
vaqtida umuman ochiq qo'yish kerak. Sinf harorati 16-18 °C, nis- 
biy namlik 40-60 
%,
havoning yo'nalish tezligi 0,1 m/s bo'lishi 
kerak.
O 'zbekiston Respublikasida jism oniy tarbiya darsini deyarli 
yil davomida (yog‘ingarchiliksiz kunlarda) ochiq havoda o'tkaz- 
gan m a’qul. Dars vaqtida sport zalining harorati 14-15 °C, nisbiv 
nam lik 40-60 % va havoning yo'nalish tezligi 0,2-0,3 m/sdan osh- 
masligi kerak.