|
109
4.5. Axborotlar yordamida yetkazib berish tizimini harakatga
keltirish
Yetkazib berish tizimi asosida axborot-texnika bazasining tashkil
etilishi, boshqarishda zarur bo‘lgan strategik va taktik vazifalarni hal
etishda axborotlarni yig‘ish va ularni ajratib olish asosiy rol o‘ynaydi.
Axborotlarning xarakteri va uning sifatli ajratilishi qabul qilinadigan
qarorlarning natijasiga katta ta’sir ko‘rsatadi.
Yetkazib berish tizimning tuzilishi amaliyotda shuni ko‘rsatadiki,
axborotlarni to‘g‘ri ajrata bilishda, ularni tahlil qilib, korxonaning kuchli
va kuchsiz tomonlarini o‘rganib, axborotlarni yig‘ish va tayyorlash asosiy
ko‘rsatkichlariga e’tibor berish zarurdir. Bunday tahlil, shu soha bo‘yicha
puxta, qiziquvchi mutaxassislar bilan o‘tkazilishi lozim.
Bu sohada ma’lum bo‘lgan yo‘nalishlardan biri, ya’ni ishchi guruhni
tashkil etish bo‘yicha shu axborotlardan foydalanuvchi mutaxassislarni
jalb etishdir. Raqobat hozirgi zamonda xo‘jalik yuritishning asosiy
shartlaridan hisoblanadi. Shuning uchun raqiblarni to‘g‘ri baholash
ma’lum miqdorda shu korxonani boshqarishdagi kamchiliklarni ham
baholashdir.
Material va pul oqimlarini boshqarishda tez qaror qabul qilish uchun
statistik axborotlar, masalan, soliqlar, ishchilarga qo‘shimcha ish haqi va
hokazolar katta rol o‘ynaydi. Bu kabi axborotlar korxona ichida material
oqimlarini boshqarishni ularga ma’lum tuzatishlar kiritishning imkonini
beradi.
Axborotlarni ma’lum tuzilmaga solish axborotlarning bir ko‘rinishi
hisoblanadi.
Axborotlarning quyidagi ko‘rinishlari mavjud:
1. Marketing bo‘yicha axborot:
- mahsulot sotilish tahlili;
- mahsulot sotish bashorati;
- bozorni o‘rganish.
2. Taqsimlanish bo‘yicha axborot:
- hisob varaqlari;
- iste’molchilar to‘lovi;
- transport nakladnoylari;
- mahsulotga buyurtmalar.
3. Loyiha axboroti:
- ishlab chiqariladigan mahsulotni loyihalash bilan bog‘liq bo‘lgan
logistik xizmatlarga yuklaydilar;
110
- asbob-uskunalar bo‘yicha chizmalar;
- operatsion kartalar;
4. Jamg‘armalar bilan boshqarish:
- jamg‘armalar hisobi;
- materiallarni boshqarish.
5. Moliyaviy axborot:
- debitorlar bo‘yicha hisob-kitob;
- moliyaviy boshqarish.
6. Ishlab chiqarish bo‘limi:
- ishlab chiqarish jarayonining to‘lov hisobini baholash;
- ishlab chiqarish resurslari bo‘yicha hisobot;
- ishlab chiqarilgan mahsulot bo‘yicha hisobot;
- umumiy vaqt ichida mahsulot ishlab chiqarish jadvali;
- ishlab chiqarishga buyurtma;
- mahsulot jo‘natish bo‘yicha talabnoma;
- tovar - material qiymatlarini hisoblash.
7. Ta’minot:
- to‘lov raqamlari bo‘yicha hisob;
- sotib olish bo‘yicha buyurtmalar;
8. Transportni boshqarish – logistik xizmat bo‘yicha yuk xatlarini
o‘rganib chiqishdir.
Yetkazib berish axborotlari tizimi sifatining oshishi, mahsulot
g‘amlab qo‘yilishi, jo‘natish, omborga joylash, pul oqimlarini ta’minlash
masalalarini samarali hal etishda xizmat qiladi. Axborot oqimlarini yig‘ish
katta foyda beradi, lekin bular xarajatsiz bo‘lmaydi.
Teskari aloqaga ega axborot tizimi tushunchasi asosiy tuzilmani
tuzishda, logistik tizimni boshqarishdagi jarayonlarning turli tomonlarini
integratsiyalashda asos bo‘lib xizmat qiladi. Teskari aloqaga ega axborot
atrof-muhit imkoniyati yaratilgan, ma’lum to‘g‘ri qarorlar qabul qilinib,
ular shu muhitni yaxshilashga ta’sir ko‘rsatgan joyda mavjud bo‘ladi va
EHM bazasida logistik axborot tizimlarini ko‘rish mobaynida bir qancha
tamoyillarga rioya qilinadi va ular quyidagi tamoyillarga amal qiladi.
1. Apparat va axborot modullarini ishlatish tamoyili. Apparat moduli
asosida radio apparaturalar bosh vazifasini mustaqil bajarilgan buyum
sifatida tushuniladi. Dastur va apparat modullari tamoyiliga rioya qilish
shuni taqozo etadi:
- boshqaruvning turli darajalaridagi, hisoblash texnikasi va dasturlar
bilan ta’minlash;
- Yetkazib berish axborot tizimlari vazifasi foydasini ko‘tarish;
111
- ular narxini tushirish;
2. Sharoitdan kelib chiqqan holda bosqichma-bosqich tizimini
yaratish tamoyili. Boshqa avtomatlashtirilgan boshqarish tizimlari kabi
EHM bazasida qurilgan yetkazib berish axborot tizimlari doimiy
rivojlanishdagi tizimdir. Bu shuni bildiradiki, loyhalashtirilayotgan vaqtda
doimiy avtomatlashtirilgan obyektlarning o‘sishini oldindan ko‘rish,
axborot tizimlari orqali tarqatilayotgan vazifalar va yechiladigan masalalar
sonini kengaytirish. Lekin shuni nazarda tutish keraki, birinchi o‘rinli
masalalarni tanlash logistik axborot tizimlarining rivojlanishi va uni
foydali ishlatishga katta ta’sir ko‘rsatadi.
3. To‘g‘ri kelgan joyini juftlash. To‘g‘ri kelish joylarida, material va
axborotlar to‘plami, o‘z vazifasi chegarasidan o‘tib ketadi. Shu to‘g‘ri
kelish joylaridan o‘zgaruvchanlik bilan o‘tib ketish yetkazib berishning
asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi
4. O‘zgaruvchan tizim tamoyili.
5. Tizimdan foydalanuvchilarga qulaylik tamoyili «Inson va
mashina».
Yetkazib berish axborot tizimlari uch guruhga bo‘linadi:
- rejali;
- dispozitsion;
- tezkor (vazifa o‘taydigan).
Har xil guruhlarga kiradigan yetkazib berish axborot tizimlari o‘z
vazifaviy va ta’minlaydigan tizimlari bilan ajralib turadi. Vazifaviy
tizimlari yechiladigan masalalar tarkiblari bilan ajraladi. Ta’minlovchi
axborot tizimlari o‘zining texnikaviy, axborot va matematik ta’minlash
elementlari bilan ajralib turishi mumkin. Biz alohida bir axborot
tizimlariga to‘xtab o‘tamiz. Rejali axborot tizimlari.
Bu tizimlar ma’muriy
boshqarish darajasida yaratiladi va strategik xarakterli uzoq muddatli
yechimlarni qabul qilish uchun xizmat qiladi. Yechiladigan masalalar
ichida quyidagilar bo‘lishi mumkin:
- logistik guruhlar zanjirini yaratish va kengaytirish;
- doimiy;
- shartli yoki kam o‘zgaruvchan berilmalar.
Quyida bir necha misollar keltiramiz: Termostat harorat bo‘yicha
axborot oladi va pechning yoqilishi bo‘yicha qaror qabul qiladi, harorat
ko‘tarilsa, pech o‘chiriladi. Iste’molchilarga xizmat ko‘rsatish bo‘yicha
qarorlar ombordagi jamg‘armalar hajmi va mahsulotga buyurtmalar bilan
bog‘liq bo‘ladi. Teskari aloqaga ega axborot tizimi quyidagi tavsifga ega:
tuzilma, kechikishi, tizimning kuchayishi. Tuzilma tizimda ma’lum
112
qismlarning o‘zaro bog‘liqligini ko‘rsatadi. Kechikish axborotlarni qabul
qilishda mavjud bo‘ladi. Axborot tizimining kechikib qabul qilinishi 4.6-
chizmada ko‘rsatilgan.
4.6- chizma. Axborot tizimining kechikib qabul qilinishi
Do'stlaringiz bilan baham: |
