Istiqlol avlodi

 
O‘z joniga qasd qilishning rivojlanishi ko‘pincha tushkunlikka tushish bilan 
bog‘liqligini hisobga olsak, uning o‘ziga xos belgilariga e’tibor qaratish lozim: 
-2 haftadan ortiq vaqt davomida kayfiyatning pasayishi, vaqti-vaqti bilan yig‘lash, 
yolg‘izlik hissi, kimgadir foydasi tegmasligi; 
- lanjlik, surunkali charchoq, umidsizlik va madorsizlik; 
- qiziqishning pasayishi yoki bolaga avval yoqqan faoliyatdan zavqlanishning pasayishi; 
- o‘lim mavzusining qamrab olinishi; 
- doimiy zerikish; 
- ijtimoiy yakkalik va munosabatlardagi qiyinchiliklar; 
- maktabda darslarni qoldirish va ma’lum bir davrda o‘quv natijalarining pasayishi; 
- buzg‘unchi (buzg‘unchi, og‘ish) xatti-harakatlari; 
- o‘zini pastlik, qadrsizlik, o‘z qadr-qimmatini yo’qotish, o‘zini past baholash va 
aybdorlik hissi; 
- muvaffaqiyatsizlikka yuqori sezuvchanlik yoki maqtov va mukofotlarga yetarli 
darajada javob bermaslik; 
- asabiylashish, g‘azablanish (ko‘pincha kichik narsalar tufayli), dushmanlik yoki kuchli 
xavotir; 

---

41 
- uyqu va ishtahaning sezilarli o‘zgarishi (uyqusizlik yoki uyquchanlik, ishtahani 
yo‘qolishi). 
Bu alomatlarning barchasi bir vaqtning o‘zida bo‘lishi mumkin emas. Biroq, ikki 
yoki uchta xulq-atvor belgilarining mavjudligi bolaning ruhiy tushkunlikka tushishi va 
psixiatr yordamiga muhtojligini ko‘rsatadi. 
Bundan tashqari, stressni keltirib chiqaradigan bir qator vaziyatlar mavjud. 
Masalan, yaqinlarining yoki sevgan insonining o‘limi; jinsiy zo‘ravonlik; pul qarzlari; 
sodir etilgan jinoyat yoki xiyonat; istalmagan homiladorlik; og‘ir shikastlanish yoki 
kasallik; shantaj; sevgan insonining xiyonati va boshqalar.
 
Shuningdek, xavfli guruhga taalluqli o‘smirlar: 
- Og‘ir oilaviy ahvolda bo‘lganlar (ota-onaning ajrashishi, ota-onaning bir bolani 
boshqasidan afzal ko‘rishi, oilada zo‘ravonlik, ruhiy kasal qarindoshlar); 
- o‘qishda jiddiy qiyinchiliklarni boshdan kechirish; 
- do‘stlarning, doimiy qiziqishlari, sevimli mashg‘ulotlari yo‘qligi; 
- depressiyaga moyil (ruhiy kasallik bilan): 
- yaqin insonini yo‘qotishni boshidan kechirgan; 
- baxtsiz sevgini boshdan kechirish (juda ahamiyatli sevgi munosabatlarini buzilishi);
- o‘z joniga qasd qilishning oilaviy tarixi (yoki o‘z joniga qasd qilishning guvohi bo‘lgan 
yoki o‘z joniga qasd qilishga uringan); 
- spirtli ichimliklar, psixofaollashtiruvchi moddalarni iste’mol qilish; 
- jismoniy nuqsonlari, nogironligi, surunkali somatik kasalliklari; 
- jinoiy javobgarlikka tortiladigan qilmishni (jinoiy xulq-atvor bilan tavsiflangan) sodir 
etgan yoki jinoiy huquqbuzarlik (shu jumladan zo‘ravonlik) qurboniga aylangan; 
- buzg‘unchi diniy oqimlar yoki yoshlar harakati ta’siriga tushib qolgan. O‘z joniga qasd 
qilish harakatining tipik belgilari.