42
бу ерда,
- бўйлама эгилишни эътиборга олувчи коэффициенти,
унинг
қийматларини:
агар шартли эгилувчанлик
E
R
y
5
,
2
0
бўлган ҳолда
Е
R
y
53
,
5
073
,
0
1
(3.4)
5
,
4
5
,
2
бўлган ҳолда
2
53
,
5
0275
,
0
3
,
27
371
,
0
0
,
13
47
,
1
E
R
E
R
E
R
y
y
y
(3.5)
5
,
4
бўлган ҳолда
51
332
2
(3.6)
формулалар бўйича аниқлаш керак.
Марказий сиқилишга ишлаётган эгилувчан элементларда ҳосил бўладиган
критик кучланиш
c
y
бр
кр
кр
R
А
N
(3.7)
кр
N
критик куч, агар сиқилишга ишлаётган
элемент шарнирлар билан
бириктирилган бўлса, унда критик кучни қийматини аниқлаш учун Л. Эйлер
формуласидан фойдаланилади:
2
2
l
ЕI
N
кр
(3.8)
Юқорида келтирилган ифодалардан фойдаланиб марказий сиқилишга
ишлайдиган элементлар учун энг катта бўлган эгилувчанлигини аниқлаш мумкин.
2
2
2
min
2
2
2
min
2
2
min
2
E
i
l
E
l
Еi
A
l
ЕI
А
N
ef
ef
бр
ef
бр
кр
кр
; (3.9)
43
min
i
l
ef
;
A
I
i
min
min
; (3.10)
Бу формуладан энг катта эгилувчанлик аниқланади:
кр
E
max
; (3.11)
Лекин ҚМҚларида марказий сиқилишга ишлаётган эгилувчан, стерженлар учун
энг катта эгилувчанлик 120га тенг қилиб қабул қилинган.
3.3. Эгилишга ишлайдиган элементларни ҳисоблаш
Эгилишга ишлайдиган элементларнинг биринчи гуруҳига тааллуқли чегаравий
ҳолат деганда уларнинг юк кўтарувчанлик қобилиятини йўқотиш деб тушунилади.
Бунда
элементда пластик бузилиши, устиворлик йўқолиши ҳамда ҳаддан зиёд
пластик деформация содир бўлишлиги тушунилади.
Шунинг учун эгилишга ишлайдиган элементлар қуйидаги шартларни
қаноатлантириши зарур:
c
y
x
R
W
М
min
c
s
x
x
R
t
I
QS
(3.12)
бу ерда: «М» ва «Q» - ҳисобий юклардан ҳосил бўлаётган энг катта
эгувчи
момент ва кесиб ўтувчи куч,
min
x
W
- кесимнинг энг кичик бўлган қаршилик моменти,
x
S
- кесимнинг статик моменти,
t
- тўсин деворчасининг қалинлиги,
s
R
- пўлатнинг қирқилишга бўлган ҳисобий қаршилиги.
Шу шарт(3.12) бажарилса пўлат материали эластик ҳолатда
ишлаши
таъминланади ва атом аро боғланиш тизими бузилмайди.
44
Расм 3. Тўсиннинг ишлаш ҳолатлари;
1-
эластик ҳолатда ишлаши, 2 - эластик - пластик ҳолатда ишлаши,
2-
3 - пластик ҳолатда ишлаши.
Агар элемент иккала бош текисликлар(Х ваУ ўқлар) бўйича эгилса:
c
y
yn
y
xn
х
R
X
I
M
У
I
M
(3.13)
бу ерда: Х ва У - ҳисобланаётган нуқтани координаталари,
I
x
ва I
у
– х ва у ўқларга нисбатан кесим юзанинг инерция моментлари.
Юклар ортиши билан тўсин кесимининг четки толаларидаги кучланиш
оқувчанлик чегарасига етади. Юкланишнинг
янада оширилиши толалардаги
кучланишга катта таъсир кўрсатмайди. Қўшимча юкни қабул қилиш учун тўсиннинг
энг зўриққан толалари яқинидаги толаларда ҳам кучланишлар аста-секин
оқ
га
тенглаша боради ва пировардида кўндаланг кесимнинг кучланишлар эпюраси тўғри
тўртбурчак шаклга келади. Бу ҳолат энг катта эгувчи момент қийматига мос келиб,
пластиклик шарнири деб аталади. Гоҳида эгилишга ишлаётган
элементларни
материали эластик- пластик ҳолатида ишлаши бўйича ҳисоблаш рухсат этилади.
Бошқа сўз билан айтганда биринчи ва иккинчи чегаравий ҳолатлар шартларига
жавоб бериш шарти билан эгувчи элементларда
пластик деформациянинг
ривожланишига руҳсат этилади:
с
y
n
R
W
С
М
1
(3.14)
45
Иккинчи чегаравий ҳолат бўйича текширишдан мақсад қурилмадан мўътадил
фойдаланишга имконият бермайдиган эластик деформациялар содир бўлишининг
олдини олишдир. Шунинг учун меъёрий юклар таъсирида вужудга келадиган
солқилик рухсат этилган солқиликдан ошмаслиги лозим:
Do'stlaringiz bilan baham: