A. R. Babajanov, A. M. Muqumov, Z. X. Xafizova yerdan foydalanishda integratsion boshqaruv

Yer toifalari tarkibi
0,20%
0%
0,50%
1,90%
4,40%
19,20%
23,40%
50,40%
Q.x.
A.p.
San.
Tab. muh..
Tar.mad.
O’.f
.
S. f.
Zaxira 

---

18 
Umumiy maydoni 0,905 mln. gadan iborat bo‘lgan mamlakat yerdan 
foydalanishining navbatdagi turiga sanoat, transport, aloqa, mudofaa va boshqa 
maqsadlarga mo‘ljallangan yerdan foydalanish kiradi. Uning yerlari sanoat va boshqa 
turlardagi ishlab chiqarish hamda tijorat obyektlarini joylashtirishga mo‘ljallangan va 
ham iqtisodiy ham ijtimoiy mohiyatga egadir. Birinchi holatda ular ishlab 
chiqarishning asosiy sharti, ishlab chiqarish vositasi sifatida gavdalansa, ikkinchi 
holatda-kenglik operatsion asos sifatida namoyon bo‘ladilar. Tabiatni muhofaza 
qilish va rekratsion yerdan foydalanish tabiat majmuasinig hamda jamiyat ijtimoiy 
talablarining muhim komponenti sifatidagi yerlarning ekologik talablarini qondirishni 
o‘zining asosiy maqsadi deb hisoblaydi. Bu joyda yer ishlab chiqarish vositasi hamda 
kenglik operatsion asos sifatida mavjud bo‘ladi. O‘rmon xo‘jaligi yerdan foydalanishi 
o‘zining maydoni bo‘yicha ancha yirik hisoblanib (qishloq xo‘jalik yerlaridan so‘ng 
ikkinchi) 8,54 mln. gani tashkil etadi. Bunda o‘rmon daraxtzorlari bilan qoplangan 
maydonlar esa anchagina kichikdir.
O‘rmon 
fondi 
yerlari 
asosiy 
ishlab 
chiqarish 
vositasi 
rolini 
o‘ynaydi.O‘zbekistondagi o‘rmonlar asosan tuproqni himoyalash xarakteriga 
egadir.O‘zining ahamiyati jihatidan suv fondi yerlari ham muhimdir. Bunday yerdan 
foydalanish maishiy, sanoat va qishloq xo‘jaligi ahamiyatidagi yerdan foydalanish 
kichik turlariga bo‘linadi. Suv fondi yerlarining yirikgina solishtirma miqdorlari 
(90% dan ortiq) qishloq xo‘jaligiga to‘g‘ri keladi. 
Buzilgan qishloq xo‘jalik yerlaring bir qismi o‘rmon fondi toifasiga boshqa 
qismi zahira yerlari toifasiga o‘tkazilgan. Qarab chiqilayotgan davrda aholi punktlari 
hududlarining yer maydoni ko‘paygan. Buning asosiy sababi mamlakat birinchi
Prezidenti I.A.Karimovning 1989 yildagi «Qishloq joylaridagi tomorqa yerlarini 
ko‘paytirish to‘g‘risida»gi Farmonini hayotga tadbiq etilishi natijasida qishloq aholi 
punktlarida tomorqa uchastkalari maydonlarini ko‘paytirilganligidir. Bu, o‘z 
navbatida, qishloq aholisini ijtimoiy-iqtisodiy ahvolini yaxshilashda juda yirik rol 
o‘ynadi. Sanoat, transport, aloqa, mudofaa va boshqa maqsadlarga mo‘ljallangan yer 
maydonlaring o‘sishi keyingi 15 yilda 10% ga yaqinni tashkil etgan hamda bu 
mustaqillikka erishish va bozor munosabatlariga o‘tish sharoitida mamlakatni 
rivojlanayotgan iqtisodiyotining talablari bilan bog‘liqdir. O‘rmon fondi yerlari ham 
yirik o‘zgarishlarga uchradi. Qaralayotgan vaqt davomida uning maydoni deyarli 3,5 
barobarga oshgan va buzilgan yaylov yerlarini 1992, 1995 va 1997 yillari o‘rmon 
fondi yerlariga o‘tkazilishi hisobiga uning maydoni 8,5 mln. gaga etgan. Suv fondi 
toifasidagi yerlar maydoni ham o‘sishga Erishgan. Karalayotgan davr mobaynida ular 
maydoni amaliy jihatdan 30% ga o‘sgan. Bu yerlar maydonining yillik o‘rtacha o‘sishi 
1-5 ming ga atrofida bo‘lgan.

---

19 
1 jadval