Toshkent moliya instituti ―bank ishi‖ kafedrasi

Kafolat xati
– bank-kreditor va garant o‗rtasida shartnomani tasdiqlovchi 
hujjat hisoblanadi

Bank kafolati shartnomasida qaysi majburiyatni ijro etilishi uchun kafolat 
berilganligi

kimga (kreditor nomi) berilganligi va kim uchun (qarz oluvchi nomi) 
berilganligiga ko‗rsatilishi kerak

Arbitraj sudlarining amaliyotidan kelib chiqqan 
holda

bank kafolati shartnomasida qaysi majburiyatni ijro etilishi uchun kafolat 
shartlari aniq ko‗rsatilmagan bo‗lsa

shartnoma tuzilgan deb hisoblanmaydi

Umumiy qoida sifatida garant kreditor oldida subsidiar (qo‗shimcha) 
javobgarlikni o‗ziga oladi

Garantni va qarz oluvchini solidar javobgarligi bank-
kreditorga nisbatan faqatgina qonunchilikda va shartnomada ko‗rsatib o‗tilganda 
belgilanadi

Jahon amaliyotida bank-garantning kreditor oldidagi majburiyatlarining 
bajarilishi quyidagi hollarda: 
1) kafolat berilgan summa kreditorga to‗langanda; 
2) belgilangan kafolat muddati tugagan paytda; 
3) kreditor garantiya bo‗yicha o‗z huquqlarini rad etsa va ularni garantga 
qaytarsa; 
4) kreditor garantni majburiyatlaridan holi etish to‗g‗risida yozma ariza orqali 
kafolat bo‗yicha o‗z huquqlarini rad etganda, kafolat beruvchi o‗z majburiyatlarini 
bajarishdan to‗xtashi mumkin.

---

«Bank ishi» fani. «Bank ishi» kafedrasi. TMI-2015. Tel:+(998)71 234-43-42, email: 
[e-mail]
Garant kafolat to‗xtatilganligi to‗g‗risida xabar olgandan keyin qarz oluvchiga 
bu haqda darhol ma‘lum qilishi shart

Garant qarz oluvchidan bank kafolati bo‗yicha kreditorga to‗langan summani 
regress tartibida qoplashni talab qilish huquqiga ega

Xorij amaliyotida bank kafolati keng tarqalgan bo‗lib

mustahkam 
raqobatchilik sharoitida bunday xizmat bozorida bank-garantlarning komission 
stavkasi garantiya (kafolat) summasidan 0,1-0,8% ni tashkil qiladi

Iqtisodiy va 
huquqiy nobarqarorlik

yuqori bank risklari sharoitlarida bu ko‗rsatkich 4-10% ni 
tashkil qilishi mumkin

CHet el banklari tomonidan taqdim etilgan kreditlarning 
kafolati sifatida davlat (hukumat), vakolatli banklar

banklar konsorsiumi

alohida 
banklar va sug‗urta kompaniyalari qatnashishi mumkin

Bizning amaliyotimizda ham hukumatimiz kafolati orqali Xalqaro Tiklanish 
va Taraqqiyot bankidan

Evropa Tiklanish va Taraqqiyot bankidan

yirik chet el 
banklaridan tijorat banklarimiz kredit olishmoqda

Kredit munosabatlarining asosiyhujjati bo‗lgan kredit shartnomasi qarz 
oluvchining kreditni o‗z vaqtida qaytarish majburiyatini ko‗zda tutadi

Lekin 
amaliyot shuni ko‗rsatadiki, iqtisodiyotdagi inflyasiya jarayonlari ssudaning 
qadrsizlanishiga

qarzdorning moliyaviy ahvolining yomonlashuvi kreditni to‗lash 
muddatining buzilishiga olib kelishi mumkin

SHuning uchun xalqaro bank 
amaliyotida kreditning qaytarilishini tashkil etishning mexanizmini ishlab 
chiqilgan

Bu mexanizm quyidagilarni o‗zida mujassamlashtiradi:

Ssudani tushum (daromad) hisobidan qoplash tartibi; 

O‗oplash tartibini kredit shartnomasida mustahkamlab qo‗yish; 

Ssuda mablag‗ini o‗z vaqtida va to‗laligicha qaytarilishini ta‘minlashning 
turli shakllaridan va manbalaridan foydalanish

Bank amaliyotida ssudalarni qoplash manbalari birlamchi va ikkilamchi 
manbalarga bo‗linadi

Birlamchi manba sotuvdan kelgan tushum bo‗lib

bu kreditni 
qoplashning asosiy manbai hisoblanadi

Kredit ta‘minotining ikkilamchi shakllari 
kredit qaytarilishining kafolat shakli hisobladi


---

«Bank ishi» fani. «Bank ishi» kafedrasi. TMI-2015. Tel:+(998)71 234-43-42, email: 
[e-mail]
Xorijiy bankirlar kredit shartnomasini tuzish imkoniyatlarini ko‗rib chiqishda 
avvalo

kreditni qoplashning birlamchi manbalarga tayanishni o‗z faoliyatining 
―oltin qoidasi‖ deb hisoblaydilar

Amaliyotda ko‗p hollarda kreditning qaytarilishida ma‘lum risklar mavjud 
bo‗ladi

Bu risklarga turli omillar ta‘sir ko‗rsatishi mumkin

Bu hollarda kafolat 
sifatida ikkilamchi manbalar ham talab qilinadi

Ular quyidagilar bo‗lishi mumkin:
1.
mulk va huquq garovi; 
2.
talablar va huquqlarni o‗tkazish; 
3.
kafolat va kafillik

sug‗urta

Kreditlarni qoplashning ikkilamchi shakllaridan foydalanish ko‗p mehnat 
talab qiladigan

uzoq muddatli jarayon hisoblanadi

SHunday bo‗lsada

ushbu 
shakllardan 
bizning 
amaliyotimizda 
keng 
foydalaniladi

CHunki 
iqtisodiyotimizdagi ko‗plab korxonalarning moliyaviy ahvoli ko‗ngildagidek 
emasligi

tadbirkorlarnining bu sohadagi bilimlari etarli darajada emasligi shuni 
taqozo etadi
