Toshkent moliya instituti ―bank ishi‖ kafedrasi

Garov predmeti sifatini baholash mezoni

 
 
Ishonchlil
ik reytin-
gi 
Garovdagi 
mulk va 
ssuda 
qiymatining 
nisbati
Garov predmeti 
likvidliligi 
Garov 
predmetini 
nazorat qilish 
imkoniyati 
Misollar 
A (yuqori) 100 % yoki 
undan yuqori 
Tez sotiladi 
Butunlay bank 
nazoratida 
Bankdagi depozit
V 
100 % dan 
kam 
Narxlar tebranishi va 
realizatsiyada 
qiyinchiliklar bo‗lishi 
mumkin

Bankka saqlash uchun 
berilgan kotirovka 
qilinadigan qimmatli 
qog‗ozlar

C 
100 % dan 
kam 
Nazorat 
qilishda 
muammolar 
bor

1.
Kotirovkalan-maydigan 
qimmatli qog‗ozlar

2.
Tovar-moddiy 
boyliklar

D 
100 % dan 
kam 
Narx tushadi

sotishda 
muammolar bor

Nazorat 
qilishda 
muammolar 
bor

Tovar-moddiy boyliklar 
E 
100 % dan 
kam 
Narx tushadi 
Nazorat yo‗q Tovar-moddiy boyliklar 
 
Talablar va mulkiy huquqlarni o‗tkazish (sessiya)

Ba‘zi mamlakatlar
amaliyotida kredit ta‘minoti sifatida talab va mulkiy huquqlarni o‗tkazish (sessiya) 
qo‗llaniladi

Sessiya – bu qarzdor hujjati bo‗lib

unga asosan qarzdor o‗zining 
talablari yoki mulkiy huquqlarini kredit ta‘minoti sifatida bankka o‗tkazadi

Amaliyotda sessiyaning 2 ta turi ishlatiladi: Ochiq va yashirin sessiya


---

«Bank ishi» fani. «Bank ishi» kafedrasi. TMI-2015. Tel:+(998)71 234-43-42, email: 
[e-mail]
Ochiq sessiyada talabning o‗tkazilganligi to‗lovchiga ma‘lum qilinadi

YAhirin sessiyada uchinchi shaxs ogohlantirilmaydi, majburiyatlarini qarz 
oluvchiga

qarz oluvchi esa uni bankka to‗lab beradi

SHuning uchun mijozlarga 
o‗z obro‗si va imidjini saqlab qolishda yashirin sessiya afzalroq hisoblanadi

Lekin 
banklar bu sessiyani riski yuqoriligi uchun uncha qo‗llashmaydilar

Talablar va mulkiy huquqlarni o‗tkazish ta‘minoti bo‗yicha kredit berilganda

risklilik darajasini hisobga olib

kredit ta‘minotning 40 %igacha berilishi mumkin

Halqaro amaliyotda kafolat va kafilliklar kredit ta‘minotining shakllaridan 
hisoblanadi

Bular ham garov kabi kreditor manfaatlarini yuridik va iqtisodiy 
tomondan himoya qiladi

Bularning garovdan farqli tomoni shuki

bunda 
javobgarlik qarzdorning emas

balki uchinchi shaxs – kafilning zimmasiga tushadi

Kafolatlanayotgan majburiyatlarning sub‘ekti – garant sifatida moliyaviy 
jihatidan barqaror korxonalar

mablag‗ga ega bo‗lgan maxsus muassasalar

banklar 
ishtirok etishi mumkin

AKSHda uzoq muddat davomida ―10q10‖ prinsipi qo‗llanilgan

Bunda qarz 
oluvchi kreditni olishdan oldin 10% va olganidan keyin yana 10 %

jami 20 % 
miqdorida pulni bankka depozitga qo‗yishi kerak bo‗ladi

Lekin bu holatda kafolat 
kreditor manfaatlarini qisman himoya qilishga xizmat qiladi xolos

Kafolatning boshqa bir turi bu qarzdor bilan yaqin aloqalarda bo‗lgan 
barqaror moliyaviy korxona bo‗lishi mumkin

Bunda garant korxona haqida 
ma‘lumotlar kerak bo‗ladi

Agar korxona ham shu bankda schyot ochgan bo‗lsa

uni kreditga layoqatliligini hisoblash oson bo‗lishi mumkin, lekin u boshqa bankda 
hisobvaraq ochgan bo‗lsa

uni kreditga layoqatliligini hisoblashda qiyinchiliklar 
bo‗ladi. Kafolatning samaradorligini bir qator omillar bilan bog‗liq: 
1.
Garantning moliyaviy holatini bank tomonidan real baholash

2.
Kredit berishdan oldin bank kafil bilan uchrashib

uni ushbu 
majburiyatni to‗lashga tayyorligiga ishonch hosil qilish kerak

3.
Kafillar o‗zlarining imkoniyatlari etmaydigan summaga kafolat 
bermasligi lozim


---

«Bank ishi» fani. «Bank ishi» kafedrasi. TMI-2015. Tel:+(998)71 234-43-42, email: 
[e-mail]
garov mexanizmi

kafolat

kafillik va boshqalardan foydalanishda hozirgi 
amaliyotda quyidagi asosiy kamchiliklari mavjud: 
10.
kredit ta‘minotining ikkilamchi shakllarini qayta baholash va mijozni 
kreditga layoqatliligini baholashda

pul okimini taxlil qilishdagi kamchiliklar;

11.
garov ob‘ektining sifati

uni saqlash va ishlatilishi

tartibi; 
12.
kafilning moliyaviy holati ustidan dastlabki va keyingi nazorat qilish 
mexanizmining yo‗qligi;

13.
garov shartnomasi shartlarini haqiqatdagi risk bilan mos kelmasligi; 
14.
garov shartnomalari va kafillik xatlarini rasmiylashtirishdagi

ularni 
haqikiy emasligiga olib keladigan kamchiliklar

O‗zbekistonda kredit ta‘minotining ikkilamchi shakllarini rivojlantirish 
istiqbollari haqida gapirganda ularning har birida mavjud bo‗lgan risklarni 
baholashga ham ahamiyat berish lozim

Bu borada Germaniya tajribasi maqsadga muvofiqdir

Bu erda banklar 
ta‘minot samaradorligini baholashning 3 balli tizimidan foydalanadilar va unga 
mos ravishda kreditning yuqori chegarasini belgilaydilar

Misol tariqasida quyidagi 
jadvalni keltirish mumkin. 
Jadval
