Xurramova zilola ilhom qizi bitiruv malakaviy ishi turkiston jadidlari qarashlarida xotin- qizlar va

-
qizlar o‘qimishli va bolalar tarbiyasidan xabardor bo‘lishlari 
kerakligi, er-xotinning o‘zaro munosabatlarini yaxshilashga qaratilgan chora
-
42
Қаранг. Авлоний А. Танланган асарлар.–Т.: Маънавият, 1998. –Б. 76. 

---

43 
tadbirlar ishlab chiqish , muhabbat va sadoqatli, tenglik va hurmatga asoslangan 
oila qurish ,ma’rifatli oilaning yosh avlodning ijtimoiy, axloqiy va mehnat 
tarbiyasidagi o‘rnini ko‘rsatish,oilada farzandlar va ota-onalarning o‘zaro 
munosabatlarida burch va huquqlarini belgilash ,ayollarga salbiy munosabatni 
o‘zgartirish, xususan, nikoh, ko‘pxotinlik, merosxo‘rlik va shunga o‘xshash 
masalalarga yangicha yondashish va hokazo.
Insoniyat tarixida ayolning o‘rni beqiyos va oila jamiyatning asosiy 
poydevori ekanligini jadidlar o‘z asar va maqolalarida asoslab berganlar. Bu 
masalani ular umuminsoniy, umummilliy darajagacha ko‘tarib, sog’lom, ma’rifatli 
oila va u voyaga etkazadigan har tomonlama yetuk avlodning, komil insonning 
xalq, millatning rivoji uchun muhim omil bo‘lganligini tushuntirib berishga 
harakat qilganlar. Jadidlar tomonidan tanqid qilingan ayrim oilaviy masalala 
hozirda ham dolzarbligicha qolmoqda. 

---

44 
2.2. Turkiston ma’rifatparvarlarining o‘lkada xotin-qizlar va yoshlar 
savodxonlik darajasini oshirishda olib borgan ishlari 
Jadidlar XIX asr oxiri XX asr boshlarida Turkistonda xotin –qizlarning 
savodxonlik darajasi juda ham past ekanligi, ular faqatgina otinoyilar o‘z uylarida 
ochgan uy maktablarida o‘qib , o‘qish davomida 3-4 tagina diniy suralarni yodlab, 
so‘ng ular uy ishlari bilan shug’ullanishi , nari borsa tikish –bichishni o‘rganishi , 
keyin esa jamiyatda qattiy qonun
-
qoidaga aylangangan erta oila qurish 
majburiyatini olib, shu bilan bir umr to‘rt devor ichida yashashlarini qattiq tanqid 
qilib, erkak va ayollar teng haq-huquqga ega ekanliklari, bola tarbiyasi bilan 
asosan onalar