Ўрмончилик ” фанидан ўҚув-услубий мажмуа

Ўрмоннинг элементларига қуйидагилар киради: 
Дарахтзор
– ўрмон ташкил қилувчи дарахтлар уюшмаси. Бундан 
ташқари уруғидан ва кўчат экиб барпо этилган маданий (сунъий) 
ўрмонзорлар ҳам мавжуд. Умуман ўрмонзорлар асосий ва ёрдамчи (иккинчи 
даражали) дарахт турларидан иборат бўлади. 
Ярус (қават).
Асосий ўрмонзордаги дарахтларнинг ярим баландлигига 
етган ва пишган (қирқишга яроқли) дарахтлар ўрнини эгаллай оладиган 
ўспирин – ёш дарахтлар йигиндиси ярус дейилади. 

---

145 
Ёш (ўспирин) дарахтлар
деб, бир ёшдан ошган асосий ва ёрдамчи 
дарахтларнинг келажакдаги ўрмон ташкил қилувчи ёш авлодига (қисмига) 
айтилади. 
Ўрмон ости ўсимликлари
. Булар асосий ўрмонни ташкил қилишда 
қатнаша олмайдиган, ҳар хил (биологик, иқлим) сабабларига кўра яхши 
ривожланмаган ва ўсишдан қолган алоҳида дарахт турлари ва буталардир. 
Асосий дарахтларни ўсишини тезлатишда ва яшаш шароитларини 
яхшилашда қатнашадиган ёрдамчи дарахт турларига хам ажратилади. 
Ўрмон замининг юза қоплами
, булар ўт – ўланлар, ярим буталар, мох 
ва лишайниклардир. 
Дарахт турлари яхши ўсиб етилган вақтида бўйига қараб йирик, ўртача, 
майда дарахтларга ва буталарга ажратилади. 
Соясевар, шох-шаббалари ихчам, бўйи асосий дарахтлардан паст бўлиб 
ўсадиган дарахтлар иккинчи даражали дарахтлар дейилади. Бу дарахтлар 
ўзининг биологик хусусиятига кўра асосий дарахт турларидан фарқ қилади. 
Улар сояда ўсади. Илдизи унчалик чуқур кетмайди. Сояда ўсганлиги 
сабабли, шох-шаббаси ҳам унчалик тарвақайламаган, яъни ихчам бўлади. Бу 
дарахт турларининг яна бир хусусияти асосий дарахтларнинг ўсишига ёрдам 
беришидир.
Лекин ҳар қандай дарахт тури ҳам асосий дарахтга ёрдамчи тур бўла 
олмайди. Бу уларнинг биологик хусусиятларига боғлиқдир. Масалан эман 
дарахтига ёрдамчи тур сифатида шох-шаббалари паст, соясевар, илдизлари 
чуқур кетмайдиган липа, ўткир баргли заранг, татар заранги, яшил шумтол ва 
бошқа шунга ўхшаш дарахтларни танлаш мумкин. 
Асосий дарахт турига ўхшаб бу турдаги дарахтлар ҳам турли 
минтақаларда турлича бўлади. Масалан, суғориладиган минтақаларда оддий 
қайрағоч, липа, заранг, шумтоллардан фойдаланилса, қумли чўлларда қора 
черкездан фойдаланилади.. 
Топшириқ 
1.
Иккинчи даражали дарахт турига қўшимча 15 тадан мисол келтиринг 
(лотинча, русча номланиши билан).