Ўрмончилик ” фанидан ўҚув-услубий мажмуа

Назорат учун саволлар: 
1. Ўрмон ҳаётида фаунанинг ролини тушунтиринг. 
2. Фауна вакилларини ўрмонга ижобий таъсирини кўрсатинг. 
3. Фаунанинг ўсимлик ҳаётига таъсирини изохланг. 
ЎРМОНДА ДАРАХТ ТУРЛАРИНИ ЎЗАРО БИР-БИРИГА 
ТАЪСИРИ 
Режа: 
1.
Дарахтларнинг ўрмондаги ўзаро муносабати. 
2.
Ўзаро таъсирининг турлари. 
3.
Ўрмон билан фаунанинг ўзаро боғлиқлиги (ҳайвонот дунёси).
 
Ҳаракатдаги материянинг асосий хусусиятларидан бири ўзаро бир-
бирига таъсир ўтказишдир. Ўрмонда дарахтлар ҳам ўзаро бир-бирига таъсир 
ўтказади. 
Ч. Дарвин турлар орасида муносабат ва яшаш учун курашнинг қуйидаги 
типларини ажратган: кураш, конкуренция, паразитизм, симбиоз, ўзаро 
кўмаклашиш. 
Дарахт ва буталар ўртасидаги муносабат 3 га ажратилади: 
1. Биринчи ярусдаги турли турлар ўртасидаги муносабатнинг ўзаро 
таъсири. 
2. Биринчи ва иккинчи ярус дарахтлари ўртасидаги таъсир. 
3. Биринчи ярус ва буталар орасидаги таъсир. 
Дарахтларни ўзаро таъсирини проф
М.К. Колесников 6 та турга ажратади. 
1.
Гнеалогик ўзаро таъсир – дарахт турлари гуллашида ва ниҳолларнинг 
пайдо бўлишида кузатилади. 
2.
Физиологик ўзаро таъсир – илдиз тизимларини бир-бири билан ўсиб 
чирмашиб кетиши физиологик харакат қилувчи битта ягона озиқ моддалар ва 
сув билан ўзаро алмашинувга олиб келади. 
- Аутопластик ўсиб кетиш илдиз ва ер устки новдаларини ўзаро ўсиб 
кетиши. 
- Гомопластик ўсиб кетишида битта йирик дарахт ўсиши тезлашади. Бу 
оққарағай, тилоғоч, қорақарағай, қарағай турларида кузатилади. 
- Гетеропластик ўсиб кетиш турлар орасида кузатилади. 
Таянч сўз ва иборалар: 
Кураш, конкуренция, паразитизм, симбиоз, 
ўзаро кўмаклашиш, гнеалогик ўзаро таъсир, физиологик ўзаро таъсир, 
аутопластик, гомопластик ва гетеропластик таъсир, биотроф, 
биофизик, механик, биохимик ёки аллеопатик ўзаро таъсир. 

---

77 
3. 
Биотроф ўзаро таъсир – ризосфера қатламида озиқ элементлар 
ўзлаштирилиши келиб чиқади. Ҳар бир сон ва сифат жиҳатидан турлича озиқ 
моддаларни ўзлаштиради.