I-бўлим. Бухгалтерия ҳисоби асослари 1-мавзу. Бухгалтерия ҳисоби, унинг моҳияти ва турлари

13-мавзу. Тайёр маҳсулот, товарлар ва уларни сотиш ҳисоби 
Режа: 
13.1. Тайёр маҳсулот ва уларни баҳолаш 
13.2. Тайёр маҳсулотларни ишлаб чиқариш ва омборга келиб тушиши ҳисоби 
13.3. Юклаб жўнатилган тайёр маҳсулотлар ҳисоби 
13.4. Маҳсулотлар, товарлар, иш ва хизматларни сотиш ҳисоби 
13.5. Товарларни ҳисобга олиш 
13.6. Корхонанинг бошқа даромадлари ҳисоби 
Қонуний ҳужжатлар: 
№ 
Ҳужжатнинг номи 
Қабул 
қилинган 
сана 
Адлия вазирлигида рўйхатга 
олинган сана ва рақам 
1 
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар 
Маҳкамасининг “Маҳсулот (ишлар, 
хизматлар)ни ишлаб чиқариш ва 
сотиш харажатлари таркиби ҳамда 
молиявий 
натижаларни 
шакллантириш тартиби тўғрисидаги 
низомни тасдиқлаш ҳақида”ги 54-
сонли Қарори 
05.02.1999 
2 
Бухгалтерия ҳисобининг 21-сонли 
“Хўжалик юритувчи субъектлар 
молиявий-хўжалик 
фаолиятининг 
бухгалтерия 
ҳисоби 
счётлари 
режаси ва уни кўллаш бўйича 
Йўрикнома” Миллий стандарти 
(БҲСМ)
23.10.2002 й. 1181-сон 
Бухгалтерия ҳисобининг 2-сонли 
“Асосий хўжалик фаолиятидан 
тушган 
даромадлар” 
Миллий 
стандарти (БҲСМ) 
26.08.1998 й. 483-сон 
 
13.1. Тайёр маҳсулот ва уларни баҳолаш 
Тайёр маҳсулот - корхонада ишлаб чиқариш жараёнининг охирги натижасидир. Тайёр 
маҳсулот технологик жараёнларнинг барча босқичидан ўтган, тасдиқланган давлат 

---

163 
стандартлари ва техник талабларга жавоб берадиган (сертификатли ёки бошқа ҳужжатли), 
омборга топширилган ёки харидорга юклаб юборилган маҳсулотлар ҳисобланади. 
Тайёр маҳсулот айланма маблағлар таркибига кириб, Ўзбекистон Республикаси 
“Бухгалтерия ҳисоби” Қонунига асосан балансда ҳақиқий таннархида кўрсатилиши керак. 
Бунга қуйидаги харажатлар киради: ишлаб чиқариш жараёнида фойдаланилган асосий 
воситалар, хом-ашё, материаллар, ёнилғи, энергия, меҳнат ресурслари ва маҳсулотларни 
ишлаб чиқаришга кетган бошқа харажатлар. Тайёр маҳсулотларнинг ҳақиқий таннархи фақат 
ҳисобот даврининг охирида (ой) ҳисоблаб аниқлаш мумкин бўлади. Маҳсулотларнинг 
ҳаракати (ишлаб чиқариш, юклаб жўнатиш, сотиш) эса узлуксиз амалга оширилади, шунинг 
учун жорий ҳисобда маҳсулотларнинг шартли баҳоси керак бўлади. Тайёр маҳсулотлар 
ҳаракатининг узлуксиз ҳисоби жорий ҳисоб баҳоларда режа таннархида ёки шартнома 
баҳоларида олиб борилади. Ой охирида таннарх аниқланиб, ҳисоб баҳоси ҳақиқий 
таннархгача етказилади.