O ' z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L i y V a o r t a m a X s u s t a ' L i m V a z I r L i g I r. X. Alimov, G. T. Yulchiyeva, O. Q. Rixsimboyev

Nazorat va muhokama uchun savollar
1. Lokal, hududiy va global tarmoqlarga ta’rifbering.
2. Axborotni tarmoqli usulda qayta ishlashga qanday talablar qo'yiladi?
3. Tarmoqlarning asosiy apparat-dasturiy komponentlarini keltiring.
4. „Kirish uslubi" deganda nima tushuniladi?
5. ISO/OSI etalon modeli deganda nimani tushunasiz?
6. ISO/OSI etalon modelining darajalarini aytib bering.
7. Kompyuter tarmog'ining dasturiy ta’minotini tushuntiring.
8. Kompyuter telefoniyasining (IP-telefoniya) ishiashini yoritib bering.
9. Raqamli naqd pullar (elektron pullar) ni yoritib bering.
10. DigiCash elektron to'lovlar texnologiyasiga tushuncha bering.
11. „Raqamli konvert" deganda nimani tushunasiz?
202

---

11-BOB. TURLI TARMOQLARDAGI
AVTOMATLASHTIRILGAN AXBOROT TIZIMLARI VA
TEXNOLOGIYALARI
11.1. Buxgalteriya hisobida avtomatlashtirilgan axborot
tizimlari va texnologiyalari
11.1.1. Buxgalteriya hisobining axborot tizimi va
uning vazifalari
Iqtisodiyotni boshqarishdagi o'zgarishlar, bozor munosabatlariga o'tish 
buxgalteriya hisobini tashkil qilish va olib borishga katta ta’sir ko'rsatadi.
Har qanday iqtisodiy obyekt boshqarish faoliyatining asosini mu­
rakkab qurilishga ega bo'lgan axborot tizimlari tashkil qiladi, ulaming 
tarkibi, faoliyat turi korxona, iqtisodiy obyekt, firmaning ko'lamiga bog'liq.
Boshqaruv jarayonida buxgalteriya hisobi katta rol o'ynaydi, bu yerda 
barcha axborotlarning 60% ga yaqini jamlangan. Buxgalteriya hisobining 
axborotli tizimlari an’anaviy ravishda vazifalarning quyidagi majmualarini 
o'z ichiga oladi: asosiy vositalar hisobi, moddiy boyliklar hisobi, mehnat 
va ish haqi hisobi, tayyor mahsulotlar hisobi, moliyaviy hisoblash 
operatsiyalarining hisobi, ishlab chiqarish harajatlari hisobi, yig'ma hisob 
va hisobotlami tuzish.
ShK lar bazasida avtomatlashtirilgan ish joylarining tashkil qilingan, 
korxonalarda mahalliy hisoblash tarmoqlarini yaratish, axborot bazasini 
tashkil qilish va iqtisodiy vazifalar majmuasini shakllantirishda yangi 
talablarni ilgari surdi. Ma’lumotlarni taqsimlash bazalari tizimini yaratish, 
turli foydalanuvchilar o'rtasida axborotlarni almashtirish, kompyuterda 
boshlang'ich hujjatlarni avtomatik shakllantirishning imkoniyatlari paydo 
bo'ldi va boshqaruv masalalarining vazifalararo majmualari vujudga keldi.
Vazifalararo majmuasini tashkil qilish „materiallar" dasturi ham 
ko'rib chiqilishi mumkin. Moddiy boyliklarning mavjudligi va harajatni 
hisobga olish jarayonida uchta bo'lim:
• omborlar;
• hisobxona;
• moddiy-texnika ta ’minoti bo'limi mutaxassislari faoliyat yuritadi.
Dasturiy majmua o'z ichiga uch qism: