¤тмишга назар

1. Долзарблиги: 
Фан тарихидан яхши маълумки, XII–XIII асрларда Испаниянинг Толедо, Сарагосса, 
Сеговия, Наварра, Севилья ва Барселона шаҳарларида йўлга қўйилган таржима фаолияти 
натижасида Мусулмон Шарқи олимларининг юзга яқин асарлари лотин тилига ўгирилиб, 
тадқиқ этилган. Мазкур таржима марказлари орасида Толедодаги мактабнинг фан тарихида 
тутган ўрни ниҳоятда муҳим бўлиб, у XII–XIII асрларда Шарқ илм-фан ютуқларини Ғарбга 
етказиб берувчи «транзит пункти» вазифасини бажарган. 
Толедо мактаби мавжуд бўлган асрлар Европадаги йирик маданий юксалиш 
жараёнининг ибтидоси ҳисобланганлиги учун, у тадқиқотчилар эътиборини доимо ўзига 
тортиб келган. Шу боис илмий марказга алоқадор масалаларни ўрганиш борасида европалик 
мутахассислар қатор изланишларни амалга оширганлар. Ўз даврида Толедо мактабида 
Муҳаммад Хоразмий, Абу Машъар Балхий, Аҳмад Фарғоний, Абу Наср Форобий, Ибн Сино 
каби марказий осиёлик мутафаккирларнинг ўттизга яқин асарлари таржима этилганлиги боис, 
ушбу мактаб республикамиз миқёсида амалга оширилган илмий тадқиқотлар [1] объектига 
ҳам айланди. 
Бироқ, фанда Толедо мактабига нисбатан «мактаб» атамасини қўллаш борасида бир-
бирини инкор этувчи турли қарашлар мавжуддир-ки, ушбу масала ҳали-ҳануз ўз ечимини 
топганича йўқ. 
Биз мазкур мақолада Толедо мактаби тарихига оид тадқиқотларнинг тарихшунослик 
таҳлили асносида, «Толедо мактаби аслида муассаса сифатида мавжуд бўлмаган» деган 
мулоҳазани илгари сурган испаниялик олим Ҳ.Ц.Сантойо ва рус филологи А.Калашников 
қарашларига ўз позициямизни билдиришни мақсад қилганмиз. Бу борадаги, айрим 
раддиялармизни бир қанча хорижий илмий нашрларда [2–5] эълон қилдик. Аммо, Толедо 
мактаби фаолияти бевосита Марказий Осиё, шу жумладан, ҳозирги Ўзбекистон ҳудудидан 
етишиб чиққан алломалар илмий мероси билан боғлиқлигини инобатга олиб, мақолани ўзбек 
тилида маҳаллий нашрларда эълон қилиш ҳам мақсад мувофиқ бўлади, деб топдик.