Menejmentga kirish

Umumiy boshqaruv nazariyasi 
Koʻproq menejerlar nima qilishi va yaxshi 
boshqaruv amalyoti nimalardan tashkil topganini oʻz 
ichiga oladi. Biz birinchi boʻlishimizda Henry Fayol 
tanishtirganmiz chinki u birinchi boʻlib menejerlar ishini ta vazifalarini: 
rivojlantirish, tashkilashtirish, buyruq berish, toʻgʻri yoʻnaltirish, boshqarishlarni 
oʻylab topgan. 
Fayol huddi bir vaqtda yozgan. Taylor 1 raqamli menejerlar va ilmiy metodlarga 
qiziqqan paytda, Fayolni diqqati barcha menejerlar faoliyatiga qaratilgan edi. U 
katta fransuz tosh qayta ishlov berish fabrikasi direktori sifatida oʻz amalyotidan 
kelib chiqqan holda yozgan. 
Fayol hisob kitob, moliya ishlab chiqarish va boshqa tadbirlarni vazifalardan 
boshqaruv amalyotini tasvirlab bergan. U boshqaruv barcha tadbirlarini haraktlari 
va hukumat uchun umumiydir deb ishonadi va hatto boshqaruv printsiplari va 
qoidalarini maktablarga oʻqitilishini hamda barcha tashkiliy vaziyatlarda 
ta’minlanishiga ham ishonadi. 
Veber tashkilotlarni oʻrgangan nemis sotsiologidir. U 1900 yillarda yozgan va 
bu byurakratiya deb nomlangan. Ideal tashkilot turidagi boʻlimlar va shaxsiy 
strukturalar nazariyasini rivojlantirgan. Veber bu “Ideal byurakratiya”ni haqiqatga 

---

41 
mos kelmasligini eslatib oʻtadi. Oʻrniga katta guruhlarda qanday ishlay olish 
haqidaga nazariyaga oʻz kuchini yoʻnaltiradi. Uning nazariyasi hozirgi ulkan 
tashkilotlarning strukturiyaviy dizayniga aylangan. 
Veber tasvirlagan byurakratiya ilmiy boshqaruv ideologiyasiga juda ham 
oʻxshaydi. Vebeni fikrlari Teylornikiga qaraganda kamroq amalyotga tadbiq 
qilingan boʻlsa ham shunisi dalilki, uning ideal turi koʻpgina zamonaviy 
tashkilotlarda muhimligini yoʻqotmagan
6
.
Nazorat savollari: 
 
1. Menejmentning rivojlanish tarixi haqida tushuncha bering. 
2. Ilmiy maktab va uning namoyonalari haqida gapiring. 
3. Mumtoz (Klassik) maktabning asosida qanday gʻoyalar ilgari surilgan. 
4. Inson munosabatlari maktabining oʻziga xos xususiyatlaridan qaysilarini 
bilasiz? 
. “X” va “Y” nazariyasining mohiyati nimada? 
6. F.Teylorning ilgari surgan gʻoyalari nimalardan iborat? 
7. Tizimli yoki zamonaviy menejment maktabidagi asosiy fikrlar nimalardan 
iborat edi?