Тошкент кимё – технология институти

S
Н
T
T
ч
∆
∆
=
<
bo’lganda 
∆G < 0 bajariladi. 
(bu erda T
ch 
- polimerlanishni yukori chegaraviy temperaturasi). 
T>T
ch 
va 
∆G >0 xolda polimerlanish termodinamik takiklangan bulib 
fakat makromolekulalarni depolimerlanishi mumkin. 
21 

---

T = T
ch
va 
∆G = 0 xolda sistemada polimerlanish - depolimerlanish 
muvozanati o’rnatiladi
Keltirilgan xulosalar polimerlanish jarayonida monomer va polimerni 
kontsentratsiyalari o’zgarmas bo’lgan xol uchun chiqarildi. Bu xol, masalan 
geterofazali polimerlanishda va massada polimerlanishda kuzatiladi 
Kengrok tarkalgan erituvchida yoki massada shmogen polimerlanishda 
monomerning kontsentratsiyasi polimerlanish jarayonida o’zgaradi. Bu 
sistemalar uchun polimerlanishning chegaraviy muvozanat temperaturasi 
monomerning muvozanat kontsentratsiyasiga boglik: 
∆N
0
, ∆S
0 
– polimerlanishning standart entalpiyasi va entropiyasi. 
Polimerlanishshshg standart Gibbs energiyasi, entalpiyasi va entropiyasi 
eritmada sof monomerni eki 1 mol monomerni amorf polimerga aylanishiga 
taaluklidir. 
Polimerlanishshchng issiklik effekta boglarning energiyasi orali 
xisoblanishi mumkin: 
икч
бч
Е
E
H
−
=
∆
−
2
bu erda, E
bch
, E
ikch
- mos ravishda birlamchi va ikkilamchi bog’larning 
energiyasi. 
Etilen xosilalari uchun 2E
6ch
> E
ikch
, shuning uchun bu monomerlarni 
polimerlanishi 
ekzotermik 
jarayondir. 
Uglerod-uglerod 
kush 
bogli monomerlarning polimerlashsh issiklik effekti kush bog bilan boglangan 
uglerod atomidagi urinyosarning borligiga boglik (jadval).
Jadval 
Kush bogli ayrim birikmalarning polimerlanish issiklik effekti va 
polimerlanishning chegaraviy temperaturasi 
22 

---

Monomer 
-
∆N, 
kJ/mol 
T
ch
, K 
Monomer 
-
∆N, 
kJ/mol 
T
ch
, K 
Etilen 
94.3 
624 
Formaldegid 
21.0 
393 
Stirol 
75.8 
670 
Atsetaldegid 
0 
242 
Metilakrilat 
78.0 
- 
Atseton 
0 
100 
Metilmetakrilat 
55.3 
470 
Atsetonitril 
-15.5 
- 
Bu bogaiklik birinchi navbatda bunday urinbosarlarni kush bog bilan 
uzaro bog’likq aloqadorlik (sopryajenie) effekti va bu effekt xisobiga kush 
\yugning ochilish energiyasining kamayishi bilan tushuntiriladi. Qo’sh bog’ga 
nisbatan 
α-xolatga ikkinchi o’rinbosarni kiritilishi polimerlanish issikjk 
effektini yana xam ko’proq kamaytiradi. Qo’sh bog’ xosil qilishda geteroatom 
katnashgan birikmalar uchun polimerlanish issiklik effektining sezilarli 
kamayishi xosdir. 
∆N°, ∆S° larning ma’lum kiymatlaridan monomerning muvozanat 
kontsentratsiyasi va polimerlanishning chegaraviy temperaturasi xisoblab 
topilishi mumkin. Jadvaldan ko’rinadiki, vinil monomerlarining polimerlanish 
issiklik effektining qiymati katta bo’lgani uchun ularning polimerlanishning 
chegaraviy temperaturasi xam kattadir. –S=O qo’sh bog’ bo’yicha 
polimerlanadigan asosiy monomerlarning polimerlanish issiqlik effekti juda 
kichik va nolga yaqindir. Shuning uchun, formaldegiddan boshqa aldegid va 
ketonlarni polimerlari olinmagan. Sababi ular faqat manfiy temperaturadagina 
termodinamik turg’undirlar.
Tayanch so’z va iboralar 
Polimerlanish,zanjir 
reaktsiyalar,polimerlanish 
boskichlari, 
aktiv 
markaz,zanjir 
usishi, 
kinetik 
zanjir, 
material 
zanjir,zanjir 
uzilishi.monomerlar polimerlanish kobiliyati.indastsion effekt, sopryajenie 
effekti, urindoshlar polimerlanishga ta’shri. Termodinamik faktorlar. 
23 

---