Тошкент кимё – технология институти

Ma’ruza 7 
POLIMERLARNING KIMYOVIY O’ZGARISHLARI 
58 

---

POLIMERANALOGIK UZGARIShLAR 
Xozirgi kunga kelib yaratilgan polimer materiallarning kup turliligi 
sanoatda ishlab chivarilaetgan oz sonli polimerlarni polimeranologik 
uzgartirishlar kimyosining rivojlanishi bilan boglik. Masalan, polivinil spirti 
fakat polimeranalogik uzgarishlar tufayligina olinishi mumkin: 
Polimeranalogik uzparishlar sanaotda chikarilaetgan polimerlar xossasini 
yaxshilash uchun yoki ulardan yangi polimerlar olish uchun kullaniladi. 
Polimeranalogik uzgarishlar ayrim kiyinchilik bilan qayta ishlanadigan 
polimerlarni engil kayta ishlanajgan xolga utkazish imkonini beradi. Masalan, 
suklanmalari orkali kayta ishlab bulmaydigan tsellyulozani kuyidagi uzgarishlar 
hisobiga qulay qayta ishlanadigan xolga keltirish mumkin:
oddiy efirlarini olish xisobiga 
Ichki molekulyar xalkalanishni ham polimeranalogik o’zgarishlarga kiritsa 
buladi. Masalan, poliakrilonitrilni xalkalanishi: 
мураккаб эфирларини олиш хисобига 
59 

---

Tayanch suz va iboralar 
Polimeranalogik uzgarishlar, polimeranalogik uzgarishlar yangi 
polimer 
sintez 
kilish, 
polimeranalogik 
uzgarishlar 
polimerlarni 
modifikatsiyalash, polimeranalogik uzgarishlar xossalarni yaxshilash. 
Kaytarish uchun savollar
1. 
Polimeranalogik 
uzgarishlar 
polimeyular 
reaktsiyalarining 
kaysi turiga kiradi? 
2. Polivinil spirti kanday olinadi?
3.Sanoatda 
chikaetgan 
polimerlarni 
xossasini 
yaxshilashda 
polimeranalogik uzgarishlarni roli kanday?
4. Tsellyulozani traditsion uslublarda kayta ishlash uchun nima kilish 
kerak? 
5. Ichki molekulyar xalkalanish kaysi turdagi reaktsiyalarga kiradi? 
6. Polimer tarkibidagi funktsional guruxlarni boshqa guruxlarga almashtirib 
yangi polimer sintez qilishga misollar keltiring. 
7. Polimeranologik uzgarishlarnnng uziga xos xususiyatlarini bayon qiling.
8. Polimeranologik uzgarishlar polimerning urtacha molekulyar massasiga 
kanday ta’sir kursatadi? 
9. Polimeranologik uzgarishlar nima uchun qo’llaniladi? 
10. Amalda polimeranologik uzgarishlar kaiday sharoitda olib boriladi? 
Foydalanish uchun adabietlar
60 

---

Asosiylari 
1. Kuleznov V.N., Shershev V. A. Ximiya i fizika polimerov. M.:Visshaya 
shkola, 1988, 312 s. 
2. Semchikov Yu. D., Jiltsov S.F., Kataeva V.N. Vvedenie v ximiyu 
polimerov. M. Visshaya shkola, 1988, 151 s. 
3. Askarov M.A. Yoriev O., Yodgorov E. Polimerlar fizikasi va kimyosi. 
Toshkent, O’qituvchi, 1993. 
Qo’shimchalari 
1. Strepixeev A.A., Derevidkaya V.A. Osnovi ximii visokomolekulyarnix 
soedineniy. M.. Ximiya, 1976, 437 s. 
2. Praktikum po ximii i fizike polimerov / Pod red. Kurenkova V.F., M.: 
Ximiya, 1978.