15-мавзу. Турли хил психология мактабларининг шахс назариялари режа

Репертуар панжаралар тести 
 
Шахс конструктлари диагностикасида репертуар панжаралар тести қўлланилади
7
. Тестнинг биринчи 
босқичида тадқиқ этилувчи қисм танланиб, объектлар набори (элементлар репертуари) берилади. Элементлар 
тадқиқот вазифасига кўра турларга бўлинади. Бу конкрет элементлар набори (реал инсонлар исми, адабий 
қаҳрамонлар, предметлар номи, расмлар), роллар рўйхати (ота, она, Мен 10 йилдан сўнг, ижобий баҳоланувчи 
эркак ва б.) ёки тадқиқ этилаётган мавзуга оид бошқа ихтиёрий элементлар санаб ўтилиши мумкин. Элементлар 
сони 8 тадан кам ва 25 тадан ортиқ бўлиши мумкин эмас.
Тадқиқотнинг иккинчи босқичида конструктлар актуализatsiяси қўлланилади. Бунга мисол қилиб, триад 
методи ёки минимал контекст методини айтиш мумкин. Репертуар набордан 3 та элемент танланади. Ҳар бир 
учталикда 2 та ўхшаш объект ажратилади ва уларнинг ўхшашлик белгиси айтилади. Кейин учинчи объектнинг 
аввалги иккисидан фарқли жиҳати топилади. Агар элементлар кам бўлса, 30 та учталикдан кейин камдан-кам 
ҳолатда янги конструктлар чиқиши эҳтимоллигини ҳисога олган ҳолда уччаласини ҳам олиш мумкин. 
Элементларнинг ўхшаш ва фарқли жиҳатларини аниқловчи параметрлар конструктларнинг қутблари 
ҳисобланади.
Тест натижаларини анализ қилишда конструктларнинг мазмуний томони, уларнинг сони ва бир-бири 
билан алоқаси ҳисобга олинади. Конструктлар иерархик система бўлиб шаклланган ва икки принципга кўра 
ўзаро бўйсунади:
а) қисмий ўзаро бўйсуниш. Бунда бўйсунувчи конструкт қутби ўзидан yuқори иерархиядаги конструкт 
қутбининг бир элементи сифатида намоён бўлади (“ақлли-ахмоқ” конструкти ўз қутблари билан “яхши-ёмон” 
конструкти ичига киради);
б) кўндаланг – бўйсунувчи конструктнинг иккала қутби ўзидан yuқори конструкт қутбларидан бирининг 
таркибига киради (“ақлли-ахмоқ” конструктининг иккала қутби “баҳоловчи-тавсифловчи” конструктнинг 
“баҳоловчи” қутбига киради).
Шахсий жараёнлар конструктлар бошқаруви орқали йўналади ва улар ҳодисаларни олдиндан кўра 
билишга хизмат қилади. Бу система ҳаракатчан, ўзгарувчан, лекин структуралашган ҳисобланади. Ҳар бир 
конструкт ўзида икки йўналишда ҳаракат қила олиш мумкин бўлган бир кўча сингари намоён бўлади. Янги 
конструкт янги ҳаракатни белгилаб беради. Стресс ҳолатида инсон янгисини қўлламай, эски конструкт 
ёрдамида бошқа йўналишда ҳаракат қилади.