272
Umumiy yig‗indi 40 =
X
5=
x
Bu eksprementda boshlang‗ich ma‘lumotlarni faqat bitta usulda
variantlar bo‗yicha grupirovka qilish mumkin.Variantlar bo‗yicha yig‗indi
va o‗rtacha, jami g‗ig‗indi va tajriba bo‗yicha jami o‗rtachani topamiz.
Hosildorlikni o‗zgarib turishi, ya‘ni uni umumiy o‗rtachadan
farqlanishi (X-
x
), bu erda ikki xil komponetlar
bilan ifodalanadi -
variantlar samarasi va tasodifiy variatsiya. Bir omilli vegetatsion
tajribalarda hosil variatsiyasining boshqa manbalari yo‗q.
SHundan kelib
qiqqan holda umumiy o‗zgarib turish C
Y
, ya‘ni
variatsiya, umumiy
o‗rtachadan
2
)
(
x
X
farqlanuvchi hosillar yig‗indisining
kvadrati bilan
o‗lchanadi hamda ikki xil qismdan: variantlar o‗zgarib turishi C
V
va
tasodifiy C
Z.
Mazkur dispersion tahlil modili: C
Y
= C
V
+ C
Z.
Farqlanishlar (og‗ishlar) kvadrati yig‗indisini aniqlaymiz :
C
Y
=
2
)
(
x
X
= (7-5)
2
+(7-5)
2
+…+(3-5)
2
= 48
Variantlar bo‗yicha og‗ishlar kvadrati yig‗indisini
hisoblash
uchun jadvalda keltirilgan hosil bo‗yicha har bir X soni o‗rniga variantlar
mos keluvchi o‗rtacha sonlar ko‗yiladi.
50-jadval
Variantlar
Hosil,
X
Variantlar
bo‗yicha jami,
V
Variantlar
bo‗yicha
o‗rtacha,
x
V
1
7 7 7 7
28
7=
x
1
2
3 3 3 3
12
3=
x
2
Umumiy yig‗indi 40 =
X
5=
x
Xaqiqiy X sonlar o‗rnisha variantlar o‗rtachasi bo‗lgan
x
V
ko‗yilib,
shu bilan variantlar ichidagi tasodifiy variatsiyalarni yo‗qotamiz.
Variantlar uchun og‗ishlar kvadrati yig‗indisini quyidagi tenglama
orqali aniqlaymiz :
C
V
=
(
x
x
V
)
2
=(7-5)
2
+(7-5)
2
+…+(3-5)
2
=32
Umumiy variatsiyalanish va variantlar variatsiyalanishi o‗rtasidagi
tavovut xatolik uchun og‗ishlar kvadrati yig‗indisini keltirib chiqaradi:
273
C
Z
= C
Y
–
C
V
=48 – 32 = 16
Erkinlik darajasining umumiy soni N
–
1 = 8
-
1 = 7, shuningdek
ularni ikki qismga: variantlar bo‗yicha
erkinlik darajasi
l-
1 = 2
-
1 = 1
va qoldiq N
– l
= 8 – 2 = 6 .
Xaqiqiy kriteriyani aniqlash uchun ikkita o‗rtacha kvadratlarni
hisoblaymiz:
Variantlar uchun s
2
V
=
00
.
32
1
2
32
1
l
C
V
va
Xatolik uchun s
2
=
66
.
2
2
8
16
l
N
С
Z
Xaqiqiylik chegarasini aniqlaymiz:
F
f
=
05
.
12
66
.
2
00
.
32
2
2
s
s
V
Uni jadvalning 2-ilovasi orqali variantlar erkinlik darajasi
l
va xaolik
darajasi 6 ga teng bo‗lgan holatdagi F
05
=2.45 bilan taqqoslaymiz. Statistik
nolinchi gipoteza
H
05
bilan variantlar o‗rtachasi orasida muhim farq yo‗q,
rad qilinadi (F
0
> F
05
). SHundan kelib
chiqqan holda tanlamalar
o‗rtachalari
1
x
va
2
x
hosildorlik 5% ahamiyatli darajasi bo‗yicha bir
biridan sezilarli farq qiladi.
Eng kichik muhim farqni aniqlaymiz:
NCP
05
=t
05
s
d
=t
05
n
s
2
2
= 2.45
8
.
2
4
66
.
2
:
2
g/sosud.
t
05
= 2.45 ning nazariy ahamiyati chegarasi ilovaning 1-jadvalidan
erkinlik darajasi 6 uchun 5% ahamiyatli darajasi bo‗yicha topiladi.
O‗rtachalar orasidagi farq d=
2
1
x
x
=7-3=4 g/sosud og‗ishlar farqi
o‗rtachasidan (d >HCP
05
), va shuningdek o‗rtacha
muhim farqlardan
yuqori bo‗ladi.
Do'stlaringiz bilan baham: