3-мавзу. Олий мактаб дидактикаси. Дидактика ҳақида умумий тушунча. Ўқиш/ўқитиш моҳияти, структураси ва юритувчи кучлари

Таълим мазмунини танлаш принциплари ва мезонлари 
Педагогик назарияга мувофиқ таълим мазмунини шакллантиришнинг 
асосий принциплари
: 

---

1.
Таълим мазмунининг жамият, фан, маданият ва шахс ривожланиши 
талабларига мувофиқлиги принципи
. Бу принцип таълим мазмунига зарурий 
билим, малака ва кўникмаларни ҳамда жамият, илмий билим, маданият ва 
шахс имкониятларининг замонавий ривожланиш даражасини киритишни 
назарда тутади. 
2.
Ўқитиш мазмуний ва процессуал тарафларининг бирлиги принципи
. 
Бу принцип ўқув жараёнининг ўзига хос хусусиятлари, унинг принциплари, 
билимларни узатиш технологиялари ва уни ўзлаштириш даражаларининг бир 
бутунлигини акс эттиради. 
3.
Ҳар хил даражаларда таълим мазмунининг структуравий бирлиги 
принципи
. Уни шакллантириш назарий тасаввур, ўқув фани, ўқув материали, 
педагогик фаолият, ўқиётганнинг шахси каби ташкил этувчиларнинг ўзаро 
мувофиқлаштирилганлигини назарда тутади. 
4.
Таълим мазмунини гуманитарлаштириш принципи
. Бу принцип шахс 
умуминсоний маданиятни фаол ижодий ва амалий ўзлаштириши учун 
шароитлар яратилишини, унинг маънавий эҳтиёж ва қобилиятларини 
ривожлантиришни назарда тутади. 
5.
Таълим мазмунини фундаментлаштириш принципи
. Бу принцип 
гуманитар ва табиий-илмий билимларнинг интеграциясини, фанлараро 
қабулчанлик (узвийлик) ва боғланишларни ўрнатишни талаб қилади. 
6.
Таълим мазмуни асосий компонентларининг шахснинг базавий 
маданиятига мослиги принципи
. 
Замонавий 
педагогик 
фан 
таълим 
мазмунининг 
қуйидаги 
компонентларини ажратади: 

шахснинг когнитив тажрибаси; 

амалий фаолият тажрибаси; 

ижодиёт тажрибаси; 

шахс муносабатлари тажрибаси. 
Шахснинг когнитив тажрибаси
. Бу компонент табиат, жамият, 
фикрлаш, техника, технология, фаолият усуллари ҳақидаги билимлар 
тизимини ўз ичига олади. 
У асосий компонент ҳисобланади, чунки шахс шаклланишининг 
асосини билимлар ташкил қилади. 
Билимлар
фаолиятни, табиат, жамият ва 
фикрлаш ривожланишининг қонунларини билиш натижаси сифатида 
таърифланади. Дунёнинг умумий картинасини яратиш воситаси, билиш ва 
амалий фаолият инструменти (қуроли), бир бутун илмий дунёқараш асослари 
билимларнинг асосий функцияси ҳисобланади. 
Таълим мазмунининг 
амалий компоненти
ўз ичига маҳорат ва 
кўникмаларни шакллантиришни олади. 

---

Маҳорат ва кўникмалар ҳамма ўқув фанлари учун умумий ва ҳар бир 
ўқув фани учун ўзига хос бўлиши мумкин. Маҳорат ва кўникмалар фаолият 
муайян турининг асосини ташкил қилади. 
Ижодий фаолият тажрибаси
. Фаолиятнинг ижодий тажрибаси янги 
муаммоларни ечишга бўлган ҳозирликда ва мавжудликни ижодий 
ўзгартиришда намоён бўлади. 
Шахс муносабатларининг тажрибаси
. Бу – мотивацион-қадриятли ва 
ҳиссий-иродавий муносабатлар тизимидир. Бу тажриба дунёга, фаолиятга, 
одамларга нисбатан баҳоловчи муносабатда намоён бўлади.