Kasimova Gulyar Axmatovna Sholdarov Dilshod Azimiddin o’g’li

Mamlakat Pensiya jamg’armasi 
Aktivlari 
1. 
Yaponiya 
Govenment Pension Investment Fund 
935,5 
2. 
Norvegiya 
Govenment Pension Fund of Norway 
391,0 
3. 
Gollandiya Stichting Pensionfonds ABP
31,3 
4. 
Kanada 
Caisse de depot et placement du Quebec
258,0 
5. 
AQSh 
California Public Empioyees Retirement 
System
218,2 
6. 
Gollandiya Stichting Pensioenfonds Zorg en Weizijn
123,0 
7. 
Kanada 
CPP Investment Board
122,7 
8. 
Kanada 
Ontario Teachers Pension Plan
109,0 
9. 
Irlandiya 
National Pension Reserve Fund 
30,0 
Xalqaro amaliyotda «uzun» pullarni iqtisodiyotga taklif etishda nodavlat pensiya 
fondlari ham muhim moliyaviy bo’g’inlardan hisoblanadi. Chunki nodavlat 
pensiya fondlarining moliyaviy aktivlari jismoniy shaxslarning ajratmalari 
hisobiga shakllantiriladi va ular pensiyaga chiqqunga qadar taraflarning 
kelishuviga asosan pensiya jamg’armasi ixtiyorida bo’ladi.
Qimmatli qog’ozlar bozorining asosiy vazifasi ko’p sonli investorlarning bo’sh 
pul resurslarini to’plab, ularni iqtisodiyotining ishlab chiqarish sohasiga 
yo’naltirishdir. Qimmatli qog’ozlarning eng asosiy xususiyatlari aylanuvchanlik 
(muomalada bo’lishlik) va to’lovga layoqatlilik (likvidlilik) dir. Aylanuvchanlik – 
qimmatli qog’ozning bozorda harid qilinishi va sotilishi, shuningdek ko’p hollarda 
mustaqil to’lov vositasi sifatida ishlatish xususiyati. Likvidlik – qimmatli 
123
Abdurahmonov Q.X. Ijtimoiy soha iqtisodiyoti. Darslik. - T.: «Fan va texnologiya». 2013. –B.413. 

---

257 
qog’ozning egasi uchun yo’qotishlarsiz, bozor qiymati va sotish xarajatlaridagi 
kichik o’zgarishlar bilan tez sotilishi va pul mablag’lariga aylanishi (naqd pul yoki 
naqd pulsiz shaklida) xususiyatidir. 
Qimmatli qog’ozlar bo’yicha risk darajasiga emitentning ahvoli bilan bir qatorda 
boshqa ko’plab omillar ta’sir etadi. Bu omillarga quyidagilarni kiritish mumkin: 
kutilayotgan daromad mikdori; soliqqa tortish shart-sharoiti; kredit riski yoki 
emmitent tomonidan o’z majburiyatlarining bajarilmaslik riski; muddatidan ilgari 
chaqirib olish riski; inflyatsiya riski; garov talablari. Bularni qimmatli qog’ozlar 
bozoridagi xatar darajasi omillari sifatida olib qarash mumkin. Ayni paytda, risk 
darajasini belgilovchi omillar bankning investitsiyalash obekti sifatida muayyan 
qimmatli qog’ozni tanlab olishini belgilovchi omillar hisoblanadi.
Ekspertlarning 
hisob-kitobi bo’yicha qimmatli qog’ozlardan olinadigan 
daromadlarning bir foiz oshishi to’lanadigan pensiyalar miqdorini bir necha foiz 
oshirishga imkon beradi. Qimmatli qog’ozlarni sotib olish uchun ajratilgan 
mablag’lar o’sha qimmatli qog’ozlarni hozirgi real qiymati bo’yicha sotilgandan 
so’ng fuqarolarga pensiya ko’rinishida qaytariladi. Iqtisodiyotning ishlab chiqarish 
sohasi uchun uzoq muddatli sarmoya etishmasligi va unga keskin ehtiyoj mavjud 
sharoitda xususiy pensiya fondlari uzoq muddatli kreditlash fondlarini oshirish 
imkonini beradi.
Jahon iqtisodiyoti integratsiyalashuvi jarayoni mamlakatimizda ham pensiya 
tizimini boshqarishni doimiy tarzda takomillashtirish zaruriyatini yuzaga 
keltirmoqda. Hozirgi kunda pensiya amaliyotida shu asosda tub o’zgarishlarni 
amalga oshirish muhim ahamiyat kasb etadi. Xorijiy mamlakatlarda pensiya 
tizimining quyidagi kamchiliklari ham namoyon bo’ldi. Moliya bozoridagi 
tebranishlar pensiya fondlariga salbiy ta’sir ko’rsatishi mumkin. Moliya bozoridagi 
risklar jamg’arib boriladigan pensiya fondlarining kutilayotgan daromadlarini 
nisbatan pasaytiradi.