Tasdiqlangan fan dasturiga muvofiq ishlab chiqildi

4. Idrok haqida tushuncha. 
Kasbiy 
psixologiyada i
drokning o’ziga xos 
xususiyatlari. 

---

255 
gullar fonday ongingiz aktiviga o‘tmaydi. Idrokning sezgidan farqi, narsalarni 
umumlashgan holda, uning hamma xususiyatlari bilan birgalikda aks etishidir. 
Ya’ni, idrokning asosida narsa va hodisaning yaxlitlashgan obrazi yotadiki, bu 
obraz boshqalaridan farq qiladi. Idrok o‘ziga nisbatan soddaroq bo‘lgan sezgi 
jarayonlaridan tashkil topadi.
Masalan, olmaning shaklini, xidini, mazasini, rangini sezamiz, ya’ni alohida-
alohida xossalar ongimizda aks etadi. Bu - sezgilarimizdir. Sezgilar yaxlit tarzda 
idrok jarayonini ta’minlaydi. Lekin olimlar idrokni sezgilarning oddiygina, mexanik 
tarzdagi birlashuvi, degan fikrga mutloq qarshilar. Chunki idrok ongli, maqsadga 
qaratilgan murakkab jarayon bo‘lib, unda shaxsning u yoki bu ob’ektga shaxsiy 
munosabati va idrokdagi faolligi asosiy rol o‘ynaydi. 
“Idrok tug‘mami yoki o‘zlashtirilganmi?”
- degan savol ahamiyatlidir. Har 
ikkalasiga ham ( tug‘ma hamda o‘zlashtirilgan) deb javob bera olamiz. Idrok - his 
tuyg‘ular, ruhiy kechinmalar orqali boyitib boriladi. Shu sababli ham bizga turli
darajadagi tahlil natijalari zarur bo‘ladi. “Oddiy” tushunchalar bu inson
miyasining yaratuvchilik mahsulidir.
114-rasm 
Ushbu rasmda noaniq bo‘lgan ot yoki tyulen shakli mavjud. Agar 10 ta
odamdan ferma hayvonlari haqida o‘ylashlari so‘ralsa, ushbu 10 ta odamdan 
taxminan 7 tasida ot haqida, bordi-yu ulardan dengiz hayvonlarini o‘ylashlari 
so‘ralsa 10 ta odamdan 7 tasida tyulen haqida tushuncha hosil bo‘ladi. Idrokning 
asosida narsa va hodisaning yaxlitlashgan obrazi yotadiki, bu obraz boshqalaridan 
farq qiladi.
164