13. maruza matni7

 Ilmiy ishlarning yakuni va ularni hujjatlashtirish. 
Aniq ilmiy xulosalar, 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

22
to’plangan natijalar isbotlashlar, foydalanilgan adabiyotlardan so’ng, keyingi 
yakuniy bosqich bu qilingan ilmiy tadqiqot yuzasidan dissertasiya shaklida, 
ma’ruza yoki maqolalar shaklida adabiy xujjatlashtirishdir. 
Bu jarayon davrida ayniqsa ilmiy qo’lyozmani mazmunini yoritishda 
quyidagi qonun-qoidalarga e’tibor berish kerak. 
Ilmiy qo’lyozmalarning maqola va hisobotlarning tekstlarini tuzilishda 
hoshiyalarni qo’yishda e’tibor berish kerak. Agar bu narsalar to’g’ri tanlansa, 
o’quvchilarga o’qib tushunish va o’zlashtirish oson bo’ladi. 
Ilmiy qo’lyozmalarda ayrim so’z va gaplarning takrorlanib kelishiga yo’l 
qo’ymaslik kerak. Ifodalanishi kerak bo’lgan fikrlarni juda ham ko’paytirib 
yubormaslik kerak. 
Ilmiy qo’lyozmalarda fikrlar lunda mazmunli va bor bo’lgan adabiyotlarda 
berilgan yangilik va ixtirolarning tanqidiy tahlili bo’lishi kerakki, hatto bu narsa 
muallif-avtor yoritayotgan mavzuga foydasi bo’lmasa ham. 
Xuddi shunga o’xshash muallif qo’lyozmani yozayotganda o’zini oldingi 
qilingan ishlariga ha deb diqqatni qaratmasligi kerak. Iloji boricha uning tekstida 
har xil sifrlar, sonlar, yillar va turli adabiyotlarni misol qilib keltirishlarni 
kamaytirish kerak. 
Tekstni tuzishda shartli belgilarni qo’yishda alohida e’tibor berish kerak. 
Chunki ular davlat standartlari va xalqaro birliklar sistemalaridan chetga 
chiqmasligi kerak. 
Misol: 10 tonna jumlasini 10 tn, 10 t. kabi belgilanadi, aslida 10 t qo’yiladi. 
Mavzuning nomiga qarab qilingan ishlar, ixtirolar, sinflarga bo’linadi. 
UDK - universalnaya desitichnaya klassifikasiya 
MKI - mejdunarodnaya klassifikasiya izobrateniye. (xalqaro ixtirolar 
sinflari) aniqlanadi. 
Yozilgan hisobotlar dissertasiya yoki referatlarning nomlari titul varaqasiga 
yozib u bilan birga bajarilgan ishning muallifini familiyasi, ismi, otasining nomi 
uning ish lavozimi, ishlash joyi, ish bajarilgan joy, bajarilgan yili va agar bo’lsa 
ilmiy rahbarning familiyasi, lavozimi ko’rsatiladi. 
Mundarija qilib ilmiy mavzuning paragraflari, bo’limlari, qismi va 
mazmunli nomlar bilan belgilanib uning betlari ko’rsatiladi. 
Mundarija ilmiy ishning boshlanishida yoki oxirida keltirilishi mumkin. 
Ayrim hollarda ilmiy qo’lyozmalarda so’z boshi yoziladi, unda bu ilmiy 
ishning yozilishi sabablari, ishni qayerda va qachon yozilganligi uni yozishda 
yordam bergan korxona va shaxslar haqida qisqacha ma’lumot beriladi. 
Ilmiy ishlarda asosan kirish qismi yoziladi. Unda ilmiy mavzuning qaysi 
tarmoqqa taluqligidan qat’iy nazar shu tarmoqdagi dolzarb muammolarni ko’rsatib 
shulardan biri yozilayotgan muammo ekanligini uning maqsadlarini qisqacha 
yoritib yoziladi. 
Kirish qismidan keyin qisqacha qilib tanqidiy nazarda adabiyotlar tahlili 
beriladi. Bunda shu tadqiqot qilinayotgan mavzuga taluqli adabiyotlarga alohida 
e’tibor berilib undagi ilg’or fikrlarni tan olgan holda yaratilayotgan yangilik yoki 
ixtironing boshqalardan farqini yoritib berishi kerak. 
Shundan so’ng ilmiy qo’lyozmada tadqiqotning asosiy mazmuni yozilib 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

23
unda yig’ilgan materiallar tajriba natijalari, ularni o’tkazish usullari, asosiy fikrlar 
va ilmiy izlanishlarning xulosalari beriladi. 
Bu qismni yoritishda tadqiqotchi mavzuning asosiy muammosini o’rtacha 
tashlab muammolarni yechimlariga aniq, to’la javoblarni berib o’tishi kerak va 
ishning matnida bir xil fikrlilik bo’lishi shart. 
Ayrim sonli qiymatlari ko’p materiallarni yoki tajriba natijalarini jadval, 
diagramma yoki grafiklar usulida bayon qilishi kerak. 
Ilmiy ishning yoki hisobotning har bir qismi yoki bo’limi uzining xulosalari 
bilan tugallanishi kerak. 
Xulosalar shunday yozilishi kerakki bunda tekstda ko’rsatib o’tilgan 
tushuntirishlar yoki fikrlar takrorlanmasligi kerak. 
Ilmiy ishlarning oxirida foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati keltiriladi. Agar ayrim 
adabiyotlar faqat bir marta qo’llanilsa, unda adabiyot nomi va muallifi matnda 
keltiriladi.