Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

Tijorat krediti
 
– kreditning boshqa turlariga nisbatan tarixan juda 
qadimda paydo bo‘lgan. Uning vujudga kelishi bevosita tovarlarni 
ishlab chiqarish va ularning realizatsiyasi bilan chambarchas 
60
 http://ru.wikipedia.org/wiki 
61
Лаврушин О.И. Банковские дело. М.: Ф и С, 2005. С. 486. 
62
Нешитой А.С. Финансы и кредит. М.: Биржа и банки, 2006. С. 571. 
63
Мўминова Э.А. Тижорат банкларида ипотека кредити рискларини самарали бошқариш 
масалалари. и.ф.н. даражасини олиш бўйича тайёрланган диссертация иши. Т., 2010. 

---

174 
bog‘liqdir. Tijorat kreditining obyekti bo‘lib – savdo kapitali 
hisoblanadi. 
Tijorat krediti sotuvchi tomonidan sotib olingan tovarlarning 
to‘lovini ma’lum muddatga kechiktirish orqali amalga oshiriladi. 
Xalqaro bank amaliyotida ushbu kreditni 
vekselli kredit
sifatida 
ta’kidlaydi. Veksel tijorat kreditining “quroli” hisoblanib, asosan 
barcha tijorat kreditlari veksel yordamida amalga oshiriladi. Bunda 
sotib oluvchi korxona sotuvchidan olgan tovarlar yoki ko‘rsatgan 
xizmatlari uchun unga vekselni taqdim etadi. Veksellar odatda ma’lum 
muddatlarga (3 oy, 6 oy va 12 oy) sotib oluvchi tomonidan chiqarilgan 
bo‘lib, ushbu muddatdan kechiktirmasdan qo‘shimcha foiz to‘lovlari 
bilan to‘lanishi lozim. 
Oldingi bo‘limda ta’kidlanganidek, veksel kredit puli bo‘lib, ular 
“oddiy” va “murakkab” (o‘tkaziladigan) turlariga bo‘linadi. Oddiy 
veksel bu veksel egasining unda aks ettirilgan mablag‘ summasini 
ko‘rsatilgan muddatda vekseldor shaxsga to‘lab berishi to‘g‘risidagi 
majburiyatnomasidir. 
Murakkab veksellar uchinchi shaxslarga ham 
o‘tkazish 
imkoniyatini beradi, ya’ni vekseldor shaxs ushbu vekselni uchinchi 
shaxsdan tovar sotib olish uchun o‘tkazishi (berishi) mumkin. Bunday 
veksellar vekseldor shaxsning unda ko‘rsatilgan mablag‘larni 
belgilangan muddatda uchinchi bir shaxsga to‘lanishini aks ettiruvchi 
veksel egasiga buyrug‘idir. 
Vekseldor shaxslar istalgan ushbu veksellar evaziga tijorat 
banklaridan pul shaklidagi kredit olish huquqiga egadir. Veksellar 
tijorat banklar tomonidan ma’lum to‘lov evaziga qabul qilinishi yoki 
veksel garovi evaziga kredit berishlari mumkin. Shu tariqa tijorat 
kreditlari bank kreditiga aylanadi. 
Ayrim iqtisodiy adabiyotlarda tijorat kreditini xo‘jalik krediti 
sifatida ham yuritishadi. Buning sababi shundaki, tijorat kredit bilan 
bog‘liq iqtisodiy jarayonlar xo‘jalik yurituvchi subyektlar o‘rtasida 
amalga oshirilib, ushbu kredit turi kreditor – korxona tomonidan tovar 
yoki pul ko‘rinishida berilishi mumkin. Tijorat kreditida kreditning 
obyekti tovarlar hisoblanib, tovarlarga to‘lovlarni kechiktirish yo‘li 
bilan veksel asosida beriladi. Uning subyektlari ish yurituvchilar 
hisoblanadi. Bir ish yurituvchi mahsulotlarini boshqa bir ish 
yurituvchiga kreditga sotayapti. Kreditning maqsadi bo‘lib tovarlar 
doiraviy aylanishini tezlashtirish hisoblanadi.