Toshkent moliya instituti a. A. Omonov, T. M. Qoraliev pul va banklar

 
 
12.3. Markaziy bankning pul – kredit siyosati
 
Markaziy bank milliy valyutaning barqarorligini ta’minlash 
maqsadida mamlaklakatdagi ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni e’tiborga 
olib o‘zining pul – kredit siyosatini ishlab chiqadi va amalga oshiradi.
Markaziy bankning pul-kredit siyosati iqtisodiyotda pul massasi 
yoki foiz stavkalarining zarur darajadagi me’yorini ta’minlash, 
iqtisodiyotning pulga bo‘lgan talabini qondirish yoki milliy valyuta 
kursini xorijiy valyutalarga nisbatan mustahkamlash kabi qator omillar 
nuqtai nazaridan turlicha ko‘rinishda amalga oshiriladi. Shu jihatdan 
Markaziy bankning 
restriksion
 (qattiq) va 
ekspansion
(yumshoq)
pul-
kredit siyosati turlarini keltirish mumkin.
Restriksion pul-kredit siyosati
da iqtisodiyotda pul massasi va 
kredit operatsiyalar hajmini kamaytirish va foiz stavkalarini oshirish 
bilan bog‘liq tadbirlar amalga oshiriladi. Buning natijasida milliy iqti-
sodiyotda kredit, depozit va soliq stavkalari oshishi, ayrim tadbirlarga 

---

213 
davlat byudjeti xarajatlari qisqarishi yuz beradi, inflyatsiya darajasi 
jilovlanadi, mamlakat to‘lov balansini sog‘lomlashtirishga bo‘lgan 
tadbirlar amalga oshiriladi. 
Ekspansion pul-kredit siyosati
da odatda kreditlash hajmini oshi-
rish, iqtisodiyotda pul massasining oshishi ustidan nazoratni susay-
tirish, soliq va bank foiz stavkalarini pasaytirish masalalariga e’tibor 
qaratiladi. 
Markaziy bankning pul-kredit siyosati restriksion yoki ekspan-
sion bo‘ladimi u keng qamrovli yoki selektiv xarakterga ega bo‘lishi 
mumkin. Keng qamrovlida Markaziy bankning pul-kredit siyosati 
mamlakatdagi barcha kredit muassasalari va ularning barcha 
operatsiyalariga joriy etiladi, selektivda esa, pul-kredit siyosati alohida 
olingan tijorat banklar faoliyatida yoki ayrim operatsiyalar uchun tatbiq 
etilishi mumkin. 
Demak, Markaziy bankning pul-kredit siyosati usullari xilma-xil 
bo‘lib, ularni joriy etishda mamlakatdagi ijtimoiy-iqtisodiy holat 
muhim o‘rin tutadi. Masalan, mamlakatda iqtisodiyotning pasayishi va 
ishsizlik darajasi yuqori bo‘lgan sharoitda Markaziy bank