O zbek isto n respublikasi sog liqni saqlash

(ductus epididymidis) 
hosil bo ‘ladi. 
Spermatozoidlar suyuq qismini urug‘ bezlari va prostata ishlab 
chiqargan sperma tarkibiga kiradi.
Moyak homilada qorin b o ‘shlig‘ida bo ‘ladi. U homilaning 
to‘rtinchi bel umurtqasi qarshisidan sekin-asta pastga tomon siljishi 
bilan bir vaqtda takomillasha boradi. Moyak V bel umurtqasi 
qarshisiga kelganida, siydik tizimidan ajraladi va yorg‘oq tomonga 
yo‘naladi. Homila uch oylik bo ‘lganida moyak chov kanalining 
ichki teshigi oldiga kelib to ‘xtaydi va bu yerda uzoq vaqt turadi.
Moyak ustini qoplab turgan qorinparda oldinga ko‘tarilib bo ‘rtma, 
uning qin o ‘sig‘ini 
(processus vaginalis peritonei) 
hosil qiladi va 
moyak shu b o ‘rtmaga kiradi. Homila 7 oylik bo ‘lganida moyak 
chov kanalining ichiga kira boshlaydi. Shu bilan birga qorinparda 
hosil qilgan chuqurcha ham uzayib, moyak bilan birga yo ‘naladi. 
Qorinpardadan tashqari moyak bilan urug‘ olib ketuvchi nay, qon 
tomirlar va nervlar ham chov kanali ichidan o ‘tishi natijasida urug‘ 
tizimchasi hosil bo ‘ladi.
Bola tug‘ ilishidan oldin yoki tug‘ ilish davriga kelib moyak yorg‘ oq 
ichida bo‘ladi. Bu davrda moyakni o ‘ragan qorinparda ajraladi 
va moyakning qin pardasiga aylanadi. Agar moyakning tushish 
jarayoni buzilsa, moyak yorg‘oqqa tushmay qorin bo ‘shlig‘ida yoki 
chov kanalida ushlanib qolishi mumkin va natijada tug‘ma nuqson 
paydo bo ‘ladi. Agar moyak bir tomonda tushmasa 
monarxizm,
ikki tomonda tushmay qolsa 
kriptorxizm
deyiladi. Agar qorinparda 
bo‘shlig‘i bekilmay qolsa, bolalarda tug‘ma churra paydo bo ‘ladi.
Yangi tug‘ilgan o ‘g‘il bola moyagi yorg‘oqda joylashgan bo ‘lib, 
o‘rtacha uzunligi 10 mm, kengligi 5,6 mm, qalinligi 4,6 mm va 
og‘irligi 0,2 g bo ‘ladi. Uning shakli yumaloq yoki loviyasimon 
bo‘lib, oldingi cheti qavariq, orqasi botiqdir. Chap moyak o ‘ngiga 
nisbatan pastroq turadi. B o‘laklararo to ‘siq juda yupqa b o iish ig a 
qaramay moyak bo ‘laklardan iborat. B o‘laklari ichida urug‘ nay­
chalari joylashgan. Ular kam buralgan b o ‘lib, ingichka va teshigi
33

---

bo ‘lmaydi. Bola hayotining birinchi yilida moyak hajmi 1,5-2 marta, 
og‘irligi esa 3 marta kattalashadi. Keyingi davrlarda moyakning 
o ‘sishi sekinlashib, balog‘at davrida tezlashadi. Bu davrda uning 
uzunligi 20 - 25mm, og‘irligi 2 g bo‘lsa, 18-20 yoshda uzunligi 38 - 40 
mm va og‘irligi 20 g bo‘ladi. Yoshga qarab uning ichki tuzilishi 
ham o‘zgaradi. Moyakni o ‘ragan parda va to ‘siqlar qalinlashib, 
ularda elastik tolalaming soni ortadi. U m g‘ naychalarida teshik 
paydo b o ia d i. Naychalar diametri o ‘smirlik davrida 2 marta, katta 
odamlarda 3 marta kattalashadi. Yoshga qarab naychalaming soni va 
uzunligi oshib boradi. 14 yoshda naychalar ichida jinsiy hujayralar 
paydo bo‘lib, jinsiy gormonlar ishlab chiqarish tezlashadi.
Moyak ortig‘i yangi tug‘ilgan chaqaloqda nisbatan katta boiib, 
uning uzunligi 
2 0
mm, og‘irligi 
0 , 1 2
g bo ‘ladi.
Moyak ortig‘i nayining teshigi ochiq, devorida silliq mushak 
yaxshi rivojlangan. Moyak ortig‘i birinchi 10 yilda sekin, keyin esa 
tez o ‘sadi. Balog‘at yoshida naylar devorida silliq mushak tolalari 
qalinlashib biriktimvchi to ‘qima zichlashadi va elastik tolalar paydo 
bo ‘ladi.