Samarqand: Samdu nashri, 2020 y. 460 b

 
1-jadval. 
Tanlangan biznes modellarning ta’riflari 
 
Muallif, yil 
Ta’rifi 
Timmers
(1998) 
Biznes model - biznesning turli ishtirokchilari va 
ularning rollari tavsifini o‘z ichiga olgan 
mahsulot, 
xizmat 
va 
axborot 
oqimlari 
arxitekturasi; biznesning turli ishtirokchilari 
uchun mumkin bo‘lgan foyda tavsifi; daromad 
manbalarining tavsifi. 
Amit va 
Zott (2001) 
Biznes 
model 
- 
biznes 
imkoniyatlaridan 
foydalanish orqali qiymat yaratadigan tarzda 
qurilgan turli xil iqtisodiy faoliyatning mazmuni, 
tuzilishi va boshqaruvi. 

---

85 
Chesbrough 
& 
Rosenbloom 
(2002) 
Biznes model - texnik salohiyatni iqtisodiy 
qiymat bilan birlashtirgan evristik mantiq. 
Magretta 
(2002) 
Biznes modellari – “korporatsiyalar ortidagi 
mantiqni tushuntiradigan hikoyalar. Yaxshi 
biznes model Piter Drakerning azaliy savollariga 
javob beradi: Iste’molchi kim? Mijozning 
qiymati qanday? Shuningdek, u har bir menejer 
berishi kerak bo‘lgan savollarga javob beradi: biz 
bu biznesda qanday qilib pul ishlashimiz 
mumkin? Qanday qilib biz iste’molchilarga 
ma’lum bir narxda qiymat yetkazib berishimizni 
tushuntirib beradigan iqtisodiy mantiq nima? 
Morris va 
boshqalar 
(2005) 
Biznes model – ma’lum bir bozorda barqaror 
raqobatbardosh 
ustunlikni 
yaratish 
uchun 
venchur strategiyasi, arxitektura va iqtisodiyot 
sohalarida o‘zaro bog‘liq yechimlarni qanday hal 
qilish kerakligi haqida qisqacha ma’lumotdir ...”.
Biznes model oltita asosiy tarkibiy qismlarni o‘z 
ichiga oladi: 1) qiymatni namoyish etish; 2) 
mijozlar; 3) ichki jarayonlar; 4) vakolatlar; 5) 
tashqi joylashishni aniqlash; 6) biznes model va 
shaxsiy investitsiya omillari. 
Jonson va 
boshqalar 
(2008) 
Biznes model – birgalikda qiymatni yaratadigan 
va yetkazib beradigan to‘rtta o‘zaro bog‘liq 
elementlardan iborat: 
1)
elementlar iste’molchilarga taqdim etadigan 
qiymat; 
2)
foyda keltiradigan formulalar; 3) asosiy 
resurslar; 4) asosiy jarayonlar. 

---

86 
Casadesus- 
Masanell & 
Ricard, 
(2010) 
Biznes model – bu firma faoliyatining mantig‘i, 
uning manfaatdor tomonlari (biznesga sezilarli 
ta’sir ko‘rsatadigan yoki ta’sir qilishi mumkin 
bo‘lgan shaxslar yoki tashkilotlar) uchun qiymat 
yaratish operatsiyalarini amalga oshirish usuli, ... 
bu firma strategiyasining aksidir. 
Teece 
(2010) 
Biznes model – iste’molchi uchun qiymat 
taklifini 
qo‘llab-quvvatlovchi 
mantiqni, 
ma’lumotlarni va boshqa dalillarni shuningdek, 
ushbu qiymatni yaratish uchun kompaniyalarning 
foydali daromad va xarajatlari tarkibini aniq 
belgilaydi. 
Iqtisodchi Derek Abellning mantig‘iga binoan, biznes 
modelni kompaniyaning quyidagi uchta o‘zaro bog‘liq savollariga 
beradigan javoblarining yig‘indisi sifatida ko‘rib chiqish mumkin: 
1. Bizning maqsadli iste’molchimiz kim? 
2. 
Maqsadli 
iste’molchilarimizga qanday tovarlarni 
(xizmatlarni) taklif qilishimiz kerak va ular boshqalardan nimasi 
bilan ajralib turishi kerak? 
3. Buni maksimal samaradorlik bilan qanday qilishimiz 
mumkin? 
Muayyan kompaniya nuqtai nazaridan optimal biznes 
modelini yaratish uchta asosiy bosqichdan iborat: 
1) biznesning muvaffaqiyati biznes modeli haqida o‘ylashdan 
emas, balki haqiqiy iste’molchilar ehtiyojlarini qondirish 
imkoniyati haqida o‘ylashdan boshlanishini o‘z ichiga oladi; 
2) ikkinchi bosqich shablonni ishlab chiqish hisoblanadi. Shu 
asosda yuqoridagi imkoniyatni amalga oshirgan kompaniya qanday 
qilib rejalashtirilgan foyda darajasiga erishishi mumkinligi 
to‘g‘risida tushuncha hosil bo‘ladi.
3) uchinchi bosqich allaqachon faoliyat yuritayotgan 
kompaniyalarga tegishli: u dastlabki ikki bosqichda ishlab 
chiqilgan vazifalarni amalga oshirish uchun amaldagi modelni 
qanchalik o‘zgartirish kerakligini tushunishdan iborat. Uch 

---

87 
bosqichning taklif qilingan ketma-ketligini quyidagicha sxematik 
tasvirlash mumkin: