Buxoro tarixi

Masjidi Kalon (Poyi Kalon majmuasi) 
Masjidning ettita kirish darvozasidan to‘rt burchakli 130x80 
metr maydoni bo‘lgan keng hovliga kirish mumkin. Hovlining to‘rt 
atrofidagi 
ayvonlar 
naqshinli 
peshtoqlar 
bilan 
bezatilgan. 
Ayvonlarning poydevorlarida 208 ustun bo‘lib, ularning usti 288 ta 
qubba bilan yopilgan. Sharq tomonida joylashgan ayvon qadi va 
bezagi bilan ajralib turadi. Shu tomonda masjidning rangli naqshlar 
bilan bezatilgan asosiy darvozasi joylashgan. Sharq darvozasidan 
kirganda bino hovlisining yagona me’moriy sifat va kompozitsion 
shakl bilan qurilganligi ko‘zga tashlanadi. Bu joydan nafis naqshlar 
1
Ўзбекистон миллий энциклопедияси. -Том-2. -Тошкент:Ўзбекистон миллий 
энциклопедияси Давлат илмий нашриёти. 2000. –Б.

---

153 
bilan bezatilgan XVI asrda qurilgan mehrob diqqatni tortadi. Peshtoq 
oldida XX asrning boshida mashhur buxorolik Usto Shirin Murodov 
qurgan sakkiz oyoqli usti gumbaz bilan yopilgan qurilma bor. 
Binoning fasad tomonidagi devorlari ravoqsimon tokchalarga o‘xshab 
qurgan. 
Sharq 
darvozasi 
peshtoqining 
naqshinkor 
bezaklari 
saqlanmagani tufayli keyinchalik binoning peshtoqi boshqadan 
ta’mirlangan. 
Miri Arab madrasasi Masjidi Kalon ro‘parasida joylashgan 
bo‘lib, 1530-1536-yillarda shayx Abdulloh Yamaniy (laqabi Miri 
Arab) zamonida Buxoro hukmdori Ubaydullaxon in’om qilgan 
mablag‘ hisobiga qurilgan
1
. Bu obida Masjidi Kalon va Minorai Kalon 
bilan birgalikda Buxoro shahrining chiroyli arxitektura ansamblini 
tashkil qiladi.
 
Mirarab madrasasi 
Bu obidaning arxitekturasi Masjidi Kalon arxitekturasidan 
ancha farq qiladi, chunki O‘rta Osiyo diniy maktablari qurilishida 
qo‘llanilgan an’anaviy reja hajmiy kompozitsiya bu madrasada o‘z 
ifodasini topgan. Madrasa hovlisi atrofida ikki qavatli hujralar qatori, 
har qator o‘rtasida qadi raso peshtoqli ayvonlarni ko‘rish mumkin. 
1
Жуманазар А. Бухоро таълим тизими тарихи. –Тошкент: Академнашр, 2017. 339-344.

---

154 
Miri Arab madrasasining shimol tomonidagi darsxona maqbaraga 
aylantirilgan. Xonaning o‘rtasida Ubaydulloxonning yog‘ochdan 
tayyorlangan sag‘onasi, undan narirokda Abdulloh Yamaniyning 
maqbarasi mavjud
1
. Madrasaning asosiy fasadi simmetrik ravishda 
ishlangan. Uning markazida yarim sakkiz qirrali ravoqdan iborat 
bo‘lgan baland peshtoq qurgan bo‘lib, uning ichkarisiga asosiy katta 
darvoza joylashgan. Peshtoqning ikki yonida qator qilib to‘rt qavatli 
hujralar qurgan. Hujralarga kiradigan qulay va yaxshi ravoqli eshiklar 
va kitoblar uchun ganchdan tayyorlangan tokchalar bor.