Nazariy mexanika

 
Reaksiya kuchlarini aniqlashga doir qo’shimchalar 
Bog’lanishlarning bir necha xil turlari va ularning reaksiyalari 1-
bobning 3-§da berilgan. Xususan bog’lanish ishqalanishsiz silindrik sharnir 
vositasida bajarilgan bo’lsa, sharnir bog’lanish reaksiya kuchi silindrik o’qiga 
perpendikulyar bo’lgan tekislikda yotishi ko’rsatilgan edi. Reaksiya kuchining 
yo’nalishi noma’lum bo’lib, jismga ta’sir etuvchi boshqa kuchlarga bog’liq bo’ladi. 
Jism tekislikda ixtiyoriy joylashgan kuchlar ta’sirida muvozanatlashishiga oid 
masala yechiladigan bo’lsa, qo’zg’almas sharnirning reaksiya kuchi R
A
ning 
miqdor va yo’nalishi noma’lum (53-shakl). Shuning uchun uni OX va OY 
koordinata o’qlari bo’ylab X
A
va Y
A
tashkil etuvchilar orqali tasvirlab, R
A
ning 
y 
x 
1
F
2
F
n
F
o 

---

55 
miqdor va yo’nalishi quyidagi formulalar yordamida aniqlanadi 
A
A
2
A
2
A
A
X
Y
tgα

,
Y
X
R



53-shakl 
Qistirib mahkamlangan bog’lanish (54-a shakl). Agar jismga tekislikda 
ixtiyoriy joylashgan kuchlar ta’sir qilsa, bu kuchlar sistemasini markazga keltirish 
natijasida, A nuqtaga qo’yilgan R
A
kuchi va momenti M
A
bo’lgan juft hosil 
bo’ladi. Noma’lum R
A
reaksiya kuchini koordinata o’qlari bo’ylab X
A
va Y
A
tashkil 
etuvchilari orqali tasvirlaymiz. 
54-shakl 
Binobarin jismning qistirib mahkamlangan kesmasida reaksiyaning 
ikkita X
A
va Y
A
tashkil etuvchilari hamda, momenti M
A
bo’lgan reaktiv juft ta’sir 
qiladi.