Nazariy mexanika

1. Muvozanat shartining asosiy ko’rinishi 
Bosh vektor 
R

va bosh moment M
0
quyidagi formulalar yordamida 
aniqlanadi 









n
k
k
n
k
ky
n
k
kx
F
m
M
F
F
R
1
0
0
2
1
2
1
)
(
,
)
(
)
(
'
Agar 
0


R
va M
0
=0 bo’lsa, u holda 
0
)
F
(
m
,
0
F
,
0
F
n
1
k
k
0
n
1
k
k y
n
1
k
k x









(3.21) 
Ya’ni tekislikda ixtiyoriy joylashgan kuchlar muvozanatda bo’lishi 
uchun, kuchlarning koordinata o’qlaridagi proyeksiyalarining yig’indisi, 
kuchlarning ta’sir tekisligidagi biror nuqtaga nisbatan olingan momentlarning 
yig’indisi nolga teng bo’lishi zarur va yetarlidir. Bog’lanishdagi jismlarning 
muvozanatiga oid masalalar yechishda (3.21) shartda noma’lum reaksiya 
kuchlari ishtirok etadi va muvozanat tenglamari deb ataladi. Agar noma’lum 
reaksiyalar soni ular qatnashgan tenglamalar soniga teng bo’lsa, u holda 
hamma noma’lumlar shu tenglamalardan aniqlanadi. Bunday masalar statik 
aniq masalalar deb ataladi. Agar noma’lum reaksiyalar soni, ular qatnashgan 
tenglamalar sonidan ko’p bo’lsa, u holda bunday masalalar statik aniqmas 
masalalar deb ataladi. 
2. Muvozanat shartining ikkinchi shakli 
Tekislikda ixtiyoriy joylashgan kuchlar sistemasi muvozanatda bo’lishi 
uchun kuchlarning ikkita A va B nuqtalarga nisbatan olingan momentlarining 
yig’indisi, hamda AB kesmaga perpendikulyar bo’lmagan OX o’qiga 

---

53 
proyeksiyalarining yig’indisi nolga teng bo’lishi zarur va yetarlidir (51-shakl). 

















0
i
B
i
A
n
1
k
ix
90
0
)
F
(
m
0
)
F
(
m
0
F

(3.22) 
51-shakl