Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya kafedrasi

5. Seksual zo’ravonlik 
Seksual bosim o’tkazish, kuch, qo’rqitish, bosim va jantaj orqali jinsiy zo’rlik 
o’tkazish, ayolning hoxishini inobatga olmaslik, zo’rlikning barcha turlari, ayolga 
to’g’ri kelmaydigan va og’riqli seksual shakllarni qo’llash, boshqa odamlar 
ishtirokida seksual bosim o’tkazish va seksual munosabtlarni istash, bolalar, balog’at 
yoshiga yetmaganlar va bir necha odamlar ishtirokida seksual maylni qondirishga 
harakat qilish, jismoniy jig’atdan seksual munosabtlarga majburlash va ularni amalga 
oshirish, jinsiy munosabatlar vaqtida ayol kishini urish, bo’g’ish, unga tan jarohatlari 
yetkazish, birovga og’rik yetkazish orqali o’z maylini qondirish. 
Odamlarning jahli chiqqanida... 
Agressiya va zo’ravonlik bilan to’qnash kelganda.... 

Jahlga jahl bilan javob qaytarmang 

O’zingizni himoya qilmang va jahlga qarshi ham javob qaytarmang. 
Opponentingizning jahli juda kattiq bo’lsa, bu tomonlar to’qnashuviga olib kelishi 
muqarrar.
 

Opponentingizning xissiyotlariga nisbatan sabrli munosabat va javob 
qaytarishga urinib ko’ring. Uning jahli chiqayotganligini siz aslida anglaganingizni 
muloyim tarzda bildiring, ammo istehzo qilmang. Siz istehzo qilsangiz tang vaziyatni 
yanada og’irlashtirib yuborgan bo’lasiz. 
 

O’z opponentingiz nuqtai nazarini tushunib yetkanligingizni unga bildiring. 
Keyingi muhokamalarga tayyorligingizni ko’rsating. Mazkur jahl, qahr, yoki g’azab 
emosiyalari ortida nima turganligini aniqlashga urinib ko’ring. Uning xissiyotlari, 
so’zlari va uning ―haqiqatini‖ni erinmay eshiting. Sabr qiling. O’z emosiyalaringizni 
bosishga harakat qiling. Hozir o’z emosiyalaringizga erk beradigan payt emas. 
G’azab – o’zi ham g’azab uyg’otishni yaxshi ko’radi. Javobiy g’azab uyg’onishiga 
yo’l qo’ymang. Agar mana shu amallarni to’g’ri bajarsangiz opponentingiz asta o’z 
g’azabidan qayta boshlaydi. 
 

O’z munosabatingizni opponent psixologik holati va emosiyalariga 
bag’lamagan holda bildirishga harakat qiling. Faqat muammoni tahlil qiling. 
Emosional qarama-qarshilik pasayganda o’z qarashlaringizni yanada ochiqroq bayon 
qilishga urinib ko’ring. Opponentingiz ham, ko’p xollarda, o’zingizni undan past va 
xotirjam tutganingiz sababli, jahli tushganidan so’ng o’zini aybdor xis qila boshlaydi. 
Opponentingizdan mavjud vaziyatda nima qilish lozim va mumkinligi borasida 
maslahat so’rang. Agar opponentingizning yana jahli chiqsa, siz yana faol eshitish va 
qabul qilish poziyasiyaga o’ting. Faol eshitish pozisiyasi o’zingizni pastga 
urganligingizni bildirmaydi, balki sizni murakkab vaziyatda donoroq ekanligingiz, 
bosiqlik bilan vaziyatni o’z manfaatlaringizga bo’ysundira olishingizni anglatadi. Shu 
bois, faol qabul qilish pozisiyasi sizga yordam berayotganligini o’zingiz ham 
anglang.
Ziddiyatni keltirib chiqarishga moyil bo’lgan odamlar tipologiyasi 
Ko’p konfliktlar hayotda ba’zi bir odamlarning murakkab xarakteri, ularning o’z 
xarakterini uddalay olmasligi oqibatida vujudga keladi. Shu bois, konfliktologiyada 

---

109 
ziddiyatga moyil odamlar tipologiyasi belgilangan bo’lib, bunday odamlarning o’zini 
tutishini bilish ular bilan faol munosabatlar o’rnatish uchun imkon yaratadi.