Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya kafedrasi

Ayollarga nisbatan qo’llaniladigan oilaviy zo’ravonlik
Oilada ko’pincha ayollarga nisbatan zo’ravonlik qo’llaniladi. Ammo ayollar 
bunday zo’ravonlikni odatda sir tutishadi, chunki bunday zo’ravonlik uning eng yaqin 
kishisi, otasi, akasi, yoki eri tomonidan amalga oshiriladi. Bu holatlarda erkaklar o’z 
jismoniy baquvvatligidan foydalangan holda o’z agressiyalarini zo’ravonlik orqali 
ayollarga nisbatan qo’llaydilar. Aslida bu zo’ravonlikning ochiq namoyon bo’lishidir. 
Zo’ravonlik faqat jismoniy zo’ravonlikdan iborat emas. Uning bir necha turlari 
mavjud: 
1. Jismoniy zo’ravonlik 
Turtish, urish, itarib yuborish, tufurish, ushlab olish, qo’lidan tutish, turli narsalar, 
musht, yoki qo’llar bilan zarbalar berish, yiqitish, do’pposlash, majburiy ushlab 
turish, bo’g’ish, muntazam yuz va ko’zlarga zarbalar berish, oyoqlar bilan tepish, 
quroll bilan (pichoq, nayza, bolta) do’q qilish, kuydirish (masalan, yonib turgan 

---

107 
sigaret bilan, qo’l barmoqlarini, yuzni), o’z zulmidagi odamning tibbiy yordam 
olishiga to’sqinlik qilish 
2.
 
Psixologik zo’ravonlik 
So’zlar bilan haqorat qilish, shantaj, o’z xotinini to’liq nazorat qilish maqsadida 
bolalarga aziyat yetkazish yo’li bilan uni qo’rqitib olishga urinish, ―o’zimni falon 
narsa qilib qo’yaman‖ deb zo’rlik va shantaj qilish, o’z maqsadiga yetishish uchun 
uy-ro’zg’or buyumlarini sindirish, o’ziga bo’ysungan odamning hatti-harakatlarini 
to’liq nazorat ostiga olishga erishish (masalan, uning qachon, qayerda bo’lishini 
nazorat qilish, barcha telefondagi gaplari bo’yicha ma’lumotlar talab qilish, kuniga 
necha marta telefonda gaplashishi mumkinligini o’zi xohlagan tartibda o’rnatish, 
boshqalar unga telefon qilishini ta’qiqlab qo’yish), jabrlanuvchining barcha tanishlari 
bilan muloqotini nazorat ostiga olishga harakat qilish, turli resurslarga bo’lgan 
jarblanuvchining ehtiyojlarini inkor etish (uning o’zi istagan tanishlari, qarindosh-
urug’lari bilan uchrashishi, jabrlanuvchining tibbiy ehtiyojlari, ta’lim olishi, ishlashi, 
uydan beso’roq chiqib ketishi, uning qiziqishlari, uni tinchlantiradigan amallar bilan 
shug’ullanishi v.b.), xissiy-emosional zo’ravonlik, uning xursandligi, yaxshi 
kayfiyati, tinchligini ko’ra olmaslik, jabrlanuvchini uning nafsoniyatini yerga uruvchi 
amallar qilishga majbur etish (masalan, ―sen jinnisan‖, ―sen kasalsan‖, ―sen 
majruhsan‖ deb, bu so’zlarni bir necha marta takrorlashga majburlash va bundan 
lazzatlanish), uning kun tartibini o’zi belgilab berish va mazkur kun tartibining 
so’zsiz amalga oshirilishini nazorat qilish.