Ўзбекистон Республикаси Фуқаро муҳофазаси институти

 
Аҳолини зилзилаларнинг салбий оқибатларидан муҳофаза қилиш 
 
Абидова Ф.А. (Фуқаро мухофазаси институти) 
Республикамизнинг катта қисми сейсмик фаол ҳудудда жойлашганлиги 
сабабли, мамлакатимизда кучли зилзилалар рўй бериш хавфи доимий мавжуд. 
Ер юзида юз берган кучли зилзилалар оқибатлари ўрганилганда, кўплаб 
инсонларнинг қурбон бўлганлигини кўришимиз мумкин. Масалан, 1990 йилда 
Эрондаги 8 балли ер қимирлаши оқибатида 50 минг одам ҳалок бўлиб,
1 млн.га яқин одамлар жароҳатланган. 1988 йил 7 декабрда Арманистондаги 
“Спитак”зилзиласи жуда катта куч - 10,5 балл кучга эга бўлганлиги сабабли,
25 минг кишининг қурбон бўлиши кузатилган. Бундан ташқари, 8 млн. кв.м 
уй-жой йўқ бўлиб кетган, 514 минг киши бошпанасиз қолган. Ер остида 
қолганлардан 15250 киши қутқарилган. Ер силкиниш 4 та катта шаҳарларни, 
Ленинакан, Кировокан, Спитак ҳамда 58 та яшаш пунктларини ўз ичига олган. 
Шулардан 1500 та қишлоқ вайрон бўлган, 12 та шаҳар шикастланган, улардан 3 
таси батамом йўқ бўлиб кетган. Булардан ташқари, саноат ва қишлоқ хўжалиги 
корхоналари деярли издан чиққан, автомобиль ва темир йўлларнинг кўп қисми, 
алоқа тармоқлари, кўприклар яроқсиз ҳолга келганлиги аниқланган. Шунинг 
учун, кучли зилзилаларнинг келтирадиган зарарини, унинг оқибатида 
жабрланган ва қурбон бўлганларнинг сонини камайтириш чора-тадбирларини 
олдиндан амалга ошириш зарурият ҳисобланади.
Зилзила вақтида асосан биноларнинг бузилиши, қулаб тушиши 
натижасида инсонларнинг уюмлар остида қолиб кетиб, қурбон бўлишлари 
кузатилади. Фавқулодда вазиятлар шароитида ҳалок бўлганларнинг 40% 
тайёргарликдан ўтмаганликлари, тўғри ҳаракат қилишни билмаганликлари 

---

58 
оқибатида ҳалок бўлиши мутахасислар томонидан қайд этилган. Шундай экан, 
фақат биноларнинг зилзилабардош қилиб қуришнинг ўзи камлик қилар экан. 
Асосан аҳолини фавқулодда вазиятлар, жумладан кучли зилзилалар
вақтида тўғри ҳаракат қилишга тайёрлаш масалаларига эътиборимизни 
қаратишимиз зарур.
Бу борада Фавқулодда вазиятлар вазирлиги томонидан республикада 
катта ишлар амалга оширилмоқда. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси 
Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 21 августдаги “Аҳолининг фавқулодда 
вазиятларда ҳаракат қилишга тайёрлигини оширишга доир қўшимча чора-
тадбирлар тўғрисида”ги 650-сонли қарорига асосан 2018 йилнинг 1 январь 
кунига қадар ҳар бир маҳаллада “Маҳалла фуқаро муҳофазаси” тизими 
яратилди. 2018 йил давомида вилоят марказларида