Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълимвазирлиги мирзо улуғбек номидаги


MATERIKLAR VA OKEANLAR TABIIY GEOGRAFIYASI FANINI



Download 4,25 Mb.
Pdf ko'rish
bet23/192
Sana13.05.2022
Hajmi4,25 Mb.
#603391
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   192
Bog'liq
IV qism

MATERIKLAR VA OKEANLAR TABIIY GEOGRAFIYASI FANINI 
O`QITISHDAAFRIKAMATERIGI IQLIMIGA OID ATAMALARNI 
O`RGANISH. 
N. Xayrullaeva, I-bosqich magistr, il.raxbar Yu.B. Raxmatov 
 
Afrikaning geologik tuzilishi va rel‘efi bir xil bo‘lganidan katta-katta 
territoriyalarda bir xil landshaftlar saqlanib qolmoqda. Bu landshaftlar asta-sekin 
iqlimning o‘zgarishiga qarab o‘zgarib bormoqda. Yer sharidagi boshqa har 
qanday materikdan ko‘ra Afrikada kenglik zonalari yaqqol seziladi. 
Shimoldan janubga tomon zonalarning almashinishi shimoliy yarim sharda 
ayniqsa aniq ifodalangan. Bu yerda katta-katta maydonlarda tekisliklar asosiy 
o‘rni tutadi va orografiya landshaftlarning tarkib topishiga muhim o‘zgarishlar 
kiritmaydi. Zonalar ichida tabiiy sharoit kam o‘zgaradi, shuning uchun ham 


39 
materik doirasida zona ba‘zi bir hollarda tabiiy geografik o‘lka hisoblanadi. 
Quyida iqlimga oid ba`zi atamalar haqida ma`lumotlar keltiramiz. 
Antisiklon
-(yunoncha anti-qarshi, siklon-aylanadigan) atmosferada bo‘lib 
turadigan katta girdob. Bosim gradienti va Yerning aylanishidan yuzaga 
keladigan havo oqimlari. Shimoliy yarim sharda soat strelkasi yo‘nalishida, 
Janubiy yarim sharda esa unga qarama-qarshi harakatlanishidan paydo bo‘ladi. 
Havo bosimi antisiklon markazida eng yuqori bo‘lib, chetlariga tomon pasayib 
boradi. Antisiklon soatiga o‘rtacha 30km gacha tezlik bilan siljiydi.
Afrika materigining g‘arbiy chekka shimoliy va janubiy yarimsharlarda 
Atlantika subtropik antisiklonlarining sharqiy chekkasi ta‘sirida bo‘lib, ular 
uchun passat inversiyasi xarakterlidir.Bu inversiya Atlantika okeanining sovuq 
oqimlari ta‘sirida ancha kuchayadi. Bu esa yog‘in yog‘ishi uchun noqulay sharoit 
yaratadi. 
O‘rta Osiyodagi antisiklonlar Yer yuzasining boshqa rayonlaridagiga 
qaraganda tezroq; yozda soatiga 49km, qishda esa 60-65km siljiydi.O‘zbekiston 
hududiga qishda Sibirdan ya‘ni yuqori bosimli o‘lkadan antisiklon vujudga kelib, 
u atmosferaning pastki qatlami bilan shimol va shimoli-sharqiy kuchsiz shamol 
sifatida kirib keladi. 
Passatlar
-tropik kengliklarda yuqori bosim mintaqalardan (25-30 
kengliklardan) ekvatorga tomon yil bo‘yi esib turadigan diomiy shamollar. 
Passat sharqdan-g‘arbga tomon esadi. Lekin yer sharining aylanishi ta‘sirida 
shimoliy yarim sharda shimoli-sharqdan janubi-g‘arbga, janubiy yarim sharda 
janubi-sharqdan shimoli-g‘arbga buriladi. 
Afrika materigiga shimoliy yarim sharning quruqlikdan esadigan passatlari 
nisbiy namligi kam bo‘lgan kontinental havo olib keladi. Hind okeani tomonidan 
esadigan janubiy yarim shar passatlari materikning shimoliy chekkasiga beqaror 
sernam havo massalari keltiradi. Materikning ekvator atrofidagi qismlarida havo 
massalarining bir yarim shardan ikkinchi yarim sharga ko‘chishi juda katta 
ahamiyatga ega. Shu bilan birgalikda materikning sharqida boshqa yarim shardan 
passatlarning o‘tib kelishi shu yarim shardagi yoz paytida ro‘y beradi. G‘arbda 
esa bosim gradienti Janubiy Atlantika maksimumidan Afrikaning shimoliy 
subkontinenti tomoniga doimiy yo‘nalgani uchun butun yil davomida janubiy 
passat shimoliy yarim sharga o‘tib turadi.Shuning uchun 17
0
sh, kenglik bilan 
20
0
j. kenglik orasidagi hududlarda har ikkala yarim sharda yoz paytida beqaror 
sernam ekvatorial havo olib keladigan va seryomg‘ir davrdir. 

Download 4,25 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   19   20   21   22   23   24   25   26   ...   192




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish