Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълимвазирлиги мирзо улуғбек номидаги

TA‟LIM VA TARBIYANING INCON SHAXSINING 
O„ZGARISHIDAGI TA‟SIRI 
Elchayev Zoxidjon Axmatovich, QarMII, “Xorijiy tillar” kafedrasi o„qituvchisi 
Tarixga nazar tashlar ekanmiz, odamizod ko‗p ko‗rguliklarni o‗z
boshidan kechirdi. Ibtidoiy jamoa tuzumi davridan toki hozirgi davrga qadar 
tabiatda, aytish joiz bo‗lsa, yovuz va ―kuchlilar‖ yashab kelmoqda. 
Darhaqiqat, vaxshiy hayvonlardan o‗zini va oilasini himoya qilib, ularni
ovlab iste‘mol qilaolgan kishilargina munosib umr guzaronlik qilgan. Yaqin- 
yaqingacha, qaysidir ma‘noda tabiatning o‗sha qonuni, yani ―kuchlilar‖ yashab 
keldi. Lekin bugunchi?... Bugun, bu qonun yo‗qolmadi, faqat u bir oz o‗z shaklini 
o‗zgartirdi. Chunki, endi bilagida kuchi bor odam, ma‘naviyatini boyitib, aql 
bilan ish yuritib, nimadan qay paytda himoyalanishni bilmasa, kimlarningdir 
qo‗lida qo‗g‗irchoq bo‗lib qolishi hech gap emas. Xulosa qilib aytganda, 
insoniyat yuksak jismoniy kuchga ega bo‗lmasin, baribir, turli xil tahdidlar, 
axborot xurujlari oldida ojiz qolmoqda. Ayniqsa, internet olami ma‘naviyati past, 
tarbiyasi bo‗sh bo‗lgan shaxslarni o‗z domiga tortmoqda. 
Hozirgi globallashuv davrida axborotga egalik qilgan shaxs, balki 
mamlakat deb nomlasak to‗g‗riroq bo‗lar, o‗sha dunyoga hukmronlik qiladi, 
degan ibora bejiz aytilmagan. Mutaxassislarning ta‘kidlashicha, bugungi kunga 
kelib yadro quroli ishlab chiqarish bo‗yicha dunyoda 20 ga yaqin davlatda 
harakatlar davom etayotgan bir paytda, 120 dan ortiq davlatda axborot xurujlarini 
uyushtirish ustida ish olib borilmoqda. Tasavvur qilib ko‗ring, buning uchun 
millionlab dollar mablag‗ sarflanib, maxsus xodimlar bosh qotirishayapti. 
Prezidentimizning matbuot va ommaviy axborot vositalari xodimlariga 
yo‗llagan tabriklarida: ―...Biz odamlarning Internet imkoniyatlaridan yanada 
kengroq 
foydalanishga 
bo‗lgan intilishlarini har tomonlama qo‗llab-
quvvatlaymiz. Takror bo‗lsa-da, aytmoqchiman – axborot olamida qandaydir 
devor o‗rnatish, o‗z qobig‗iga o‗ralib, mahdudlikka yuz tutish yo‗li bizga aslo 
ma‘qul emas. Shu bilan birga, bugun yon-atrofimizda, uzoq-yaqin mintaqalarda 
yuz berayotgan voqealarni inobatga oladigan bo‗lsak, hali ongi, hayotiy 
qarashlari shakllanib ulgurmagan yoshlarni chalg‗itishga qaratilgan g‗arazli 
kuchlar ham Internet imkoniyatlaridan o‗z manfaatlari yo‗lida foydalanishga 
urinayotgani va bunday intilishlarning qanday salbiy oqibatlarga olib kelishi 
mumkinligini e‘tibordan soqit qilib bo‗lmaydi‖, deya bejiz ta‘kidlaganlari yo‗q. 

---

226 
Global tarmoqning zararlari deb, u yaratgan qulayliklardan ham voz kecha 
olmaymiz. Bugun global axborot makoniga real ko‗z bilan qarasak, 
jamoatchilikni xavotir va tashvishga solib kelayotgan muammolardan biri, 
shubhasiz, axborot makonida nosog‗lom manfaatlar, ziddiyat va qarama-
qarshiliklar ta‘siridagi agressiv, milliy axborot makonimizga, ma‘naviy 
qadriyatlarimizga va barkamol avlodni tarbiyalashdek ezgu g‗oyamizga mutlaqo 
zid bo‗lgan axborotlar oqimining kirib kelayotganidir. Buning oldini olish uchun 
esa, yoshlarimiz ongini egallashga qaratilgan har qanday xatti-harakatlarga, 
milliy manfaatlarimizga raxna solishga, ma‘naviyatimizga tajovuz qilishga, 
umrimiz mazmuni bo‗lgan tarixiy xotiramizni buzishga urinayotgan g‗arazli 
kuchlarga qarshi doimo ogoh turishimiz darkor. Ana shundagina bizni hech kim, 
hech narsa o‗z tanlagan yo‗limizdan ortga qaytara olmaydi va biz ko‗zlagan 
ulug‗vor maqsadlarimizga albatta etamiz. 
Kelajagi buyuk va ertangi kuni porloq yurtga, millatga har tomonlama 
sog‗lom, ma‘nan etuk yoshlar zarur va ularning tarbiyasiga bo‗lgan e‘tibor bizda 
davlat siyosati darajasiga ko‗tarilgan.
Prezidentimizning: ―Bugun yoshlarimiz hal qiluvchi kuch bo‗lib hayotga 
kirayapti. Men bu yoshlarga o‗zimga ishongandek ishonaman‖, degan so‗zlari 
zamirida ham ana shu haqiqat mujassam. Har birimiz zamonaviy axborot-
kommunikatsiya vositalaridan foydalanayotganimizda axborot xavfsizligi 
qoidalariga qattiq rioya qilishimiz darkor. Qaysi manbaa ishonchli-yu, qaysi biri 
ig‗vogarlik bilan shug‗ullanishini farqlay olmog‗imiz va qalblarimizda doimo 
ogohlikka chorlovchi qo‗ng‗iroqlar bong urib turishi shart. Talabalarga oq va 
qorani ajratishni, internetdan oqilona foydalanishni yoshlarga ham o‗rgatish, 
ularni to‗g‗ri yo‗naltira olish ham biz ustozlarning vazifasi va burchidir. 
Yuqorida kuchli odam haqida fikr yuritdik. Bugunning kuchli odami 
shubhasiz, ma‘naviyati yuksak odamdir. U nafaqat o‗zini, balki yon-atrofdagilari, 
mahallasi, qolaversa yurtni ham himoya qilishga qodir. Chunki, bunday odam 
ajdodlari bilan faxrlanadi, atrofda bo‗layotgan voqealarni tahlil eta oladi va 
xulosa chiqara oladi. Bu esa bugungi kun uchun juda muhim. Yoshlarimizni ana 
shunday kuchli va ma‘nan yuksak etib tarbiyalash esa nafaqat pedagoglar balki, 
har bir insonning oliy burchi hisoblanadi.