O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

Tana qismlari bo’yicha ko’zdan kechirish 
Tana qismlari bo’yicha ko’zdan kеchirishda boshning tuzilishi, 
shakli, simmеtrikligi, azolarning joylashuvi, dеformatsiyalar mavjudligi, 
o’lchamlarini baholash muhimdir.
Boshni 
ko’zlan kechirganda sochlarga e’tibor beriladi. Sochni 
ko’zdan kеchirishda uning o’sishiga, tabiatiga, holatiga ahamiyat 
bеramiz. Soch to’kilganligi (diffuz, o’choqli) yoki sinuvchan, uchlarini 

---

18 
yorilishi bunday holatlar qalqonsimon bezining kasalliklarida, 
anemiyada, vitaminlar yetishmovchiligida, gelmentozlarda, meda ichak 
tizimi, kollagenoz kasalliklari va h.k.lar diagnostikasida asosiy 
bеlgilardan biri bo’lib hisoblanadi. Boshning o’lchamlariga e’tibor 
berish lozim. 
Misol: Bosh o’lchamining normadan kichrayishi-mikrotsеfaliya, 
normadan kattalashuvi-makrotsеfaliya dеyiladi.
Braxitsefaliya
-boshning ko’ndalang razmerini kattalashuvi va 
uning
vertikal, ko’ndalang (продол) o’lchamini (razmeri) kichrayishi.
Odamlarda bosh shaklining bu varianti, boshning ko’ndalang diametrini 
kattalashuvi bilan kechadi (bosh indeksi 81 va undan katta sm).
Gidrotsefaliya
- tug’ma kasallik bo’lib, bosh hajmining kattalashuvi 
bilan kechadi. Buning sababi silviev vodoprovodining torayishi 
(qisilishi) natijasida yuzaga keladi 
(#307000, Xq28, hujayra adgeziyasi 
gen molekulalari LI LICAM, 308840, К). Klinikasi: aqliy zaiflik, 
spastik paraplegiya, miya vodoprovodi torayishi, makrotsefaliya, 
bazilyar impressiya.
Galoprozentsefaliya
– oldingi miyaning, bosh miya yarim sharida 
va bo’lagida rivojlanishining buzilishi. Tug’ma kasallik bo’lib, har -
1:16 000 tug’ilgan bolaga uchrasa , har 1:200 abortlarda uchraydi. 
Galoprozentsefaliya. tip 1 (*236100, 21q22.3, gen YaJ7, р): tsiklopiya, 
tsebo-tsefaliya, ko’z gipotelerizmi, tanglay va labning o’rtasida yoriq 
bo’lishi, 
endokrin 
buzilishlar, 
gipoglikemiya, 
mikropenis.
Galoprozentsefaliya. tip 2 (*157170, 2р21, ген НРЕ2, R): gipotelerizmi, 
tanglay va labning o’rtasida yoriq bo’lishi, burunning o’rta devori 
xiryashini bo’lmasligi, mikrotsefaliya, aqliy rivojlanishdan orqada 
qolish, aqliy zaiflik, skalioz, surunkali qabziyat (tip-3da bularga 
qo’shilib bosh miyada qorinchani 1 ta bo’lishi, tsiklopiya, gidronefroz 
va ptoz bo’ladi).
Oksitsefaliya
minora bosh (
cherep bashenniy)-
anamal rivojlanish 
bo’lib, bosh suyagi yorig’larining muddatidan oldin bitishi natijasida 
kelib chiqadi va bosh baland otsimon shaklida bo’lib, old-orqa yo’nalish 
bo’yicha shakllangan (
siqilgan)
.
Omodisplaziya 
(omo-grek 
tilidan 
olingan 
- 
elka)-elka 
displaziyasidir, suyaklar rivojlanishining tug’ma buzilishi, bunga 
quyidagilar kiradi. Yuzning anamaliyasi yani 
bosilgan puchuq burun, 
burun belining kengayishi va labning uzun bo’lishi
elka suyagining kalta 
bo’lishi, skeletning buzilishi quyidagicha bo’ladi-elka suyagi distal 

---

19 
uchining o’sishining nuqsoni, mishelok gipoplaziyasi,
bilak suyagi 
boshchasining old biqinga chiqishi va tirsak suyaklarining bir-biridan 
proksimal ajralishi.