O'zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta-maxsus ta’lim Vazirligi Toshkent Davlat stomatologiya institute Buxoro filiali

 
 
 
Antropometriya
 
Antropometriya 
(anthropos – odam, metron – o’lchov)-insonning 
jismoniy rivojlanishini o’lchash demakdir. Insonlar o’z bo’ylarini bo’y 
o’lchagich ya’ni rostamer, ko’krak qafasi aylanasini sm li lenta ya’ni 
metr, og’irligini tarozi orqali, kuchini dinamometr, ayollarda tos-chanoq 
rivojlangan-rivojlanmaganligini sirkulsimon sm li o’lchagich ya’ni 
tazomer bilan, gonomer bilan bo’g’imlar funktsional holati o’lchanadi.
 
Antropometriyada, antropometrik ko’rsatkichlarni aniqlash orqali 
tashxis uchun muhim ma’lumotlar olish mumkin.

Bemorning bo’yi maxsus bo’y o’lchagich bilan o’lchanadi.
U 
santimetrlarga bo’lingan tik taxta va unga biriktirilgan siljib yuruvchi 
gorizontal o’rnatilgan kichik taxtachadan iborat. Bo’y o’lchanayotganda 
kishi o’lchagich tagidagi taxtachaga orqasi bilan turadi. Bunda 
gavdasining to’rt joyi: tovon, dumba va ko’krak, boshning ensa sohasi 
santimetrlarga bo’lingan taxtaga tegib turishi va tashqi eshituv yo’lining 

---

28 
ustki chegarasi ko’zning tashqi burchagi bilan bir gorizontal chiziqda 
turishi kerak. Shundan keyin o’lchagichning siljuvchi taxtachasi bosh 
ustiga tushiriladi va uning qaysi son ustida turgani belgilanadi. 
Ko’krak qafasining aylanasi santimetrli tasma
bilan osoyishta 
nafas olinib chiqarilgan, qo’llar pastga tushirilgan vaqtda o’lchanadi. 
O’lchov lentasi orqa tomondan kurak (ko’krak)ning burchagi ostidan, 
old tomondan esa VI qovurg’aning ustidan o’tishi kerak. Ko’krak 
aylanasidan tashqari uning old-orqa va ko’ndalang diametrlari sirkul 
yordamida o’lchanadi.

Bo’g’imlarni harakatchanligini aniqlash mumkin-
gonomer 
orqali.
 
Tana vaznini o’lchash.
Bemorlar shifoxonaga kelganlarida va u 
yerdan davolanib chiqib ketayotganlarida ularning vazni o’lchanadi. 
Bemor vazni 
maxsus tibbiy tarozida 
kiyimsiz holda erta bilan nonushta 
qilmasdan,
oddiy kiyimda bemor qovug’ini bo’shatgandan keyin gavda 
vaznini o’lchash maqsadga muvofiq bo’ladi. O’lchash uchun oddiy yuk 
tarozidan foydalaniladi. Tortilgandagi natija kasallik tarixidagi harorat 
varog’iga yozib qo’yiladi. 
Bеmorni vaznini o’lchashdan oldin tarozi 
sozligini tеkshirilib, yo’nalish toshchalarini 0 holatiga kеltirib, o’lchash 
boshlanadi. Odatda bunday o’lchamlar haftada bir yoki ikki marta 
o’tkaziladi. Har bir bеmorning holatini baholash tibbiy xodimning 
asosiy vazifasi bo’lib hisoblanadi. 
Bemorning og’irligi me’yorini bilish uchun uning santimetrda 
ifodalangan bo’y uzunligidan 100 ni ayiriladi. Masalan, bo’yi 180 sm-
100=80 kg. Demak, bo’yi 180 sm bo’lgan kishining og’irligi 80 kg 
bo’lishi kerak. Bundan 2 -3 kg ko’p yoki kamligi katta ahamiyatga ega 
emas. Kishining yoshi ortib borgan sari uning og’irligi ham orta boradi. 
Masalan, 60 yoshda bo’yi 180 sm bo’lgan odamning og’irligi 90-95 kg 
bo’lsa ham norma hisolanadi. Yetarlicha ovqatlanmaslik, yuqumli 
jarayonlar, intoksikatsiyalar, iste’mol qilingan ovqatning singmasligi 
(ich ketish, qusish, ichaklar yallig’lanishi, ichakda gijja bo’lishi va h.k.), 
endokrin a’zolar faoliyatining buzilishi (Bazedov kasalligi), xavfli 
o’smalar, asab kasalliklari va boshqalar tufayli bemorning og’irligi 
kamayib ketadi. Og’irlikning oshib ketishi esa quyidagi hollarda, ya’ni 
ko’p ovqat istemol qilish, moddalar almashinuvi va ichki sekretsiya 
bezlari faoliyatining buzilishi, kasalliklar tufayli yuzaga keladigan 
shishlar natijasida, tanadagi bo’shliqlarga suv yig’ilishi va boshqalar 

---

29 
sababli kuzatiladi. Aniqlangan antropometrik ko’rsatkichlar asosida bir 
necha amaliy ahamiyatga ega bo’lgan indekslar hisoblab chiqariladi. 
Bo’y-og’irlik ko’rsatkichi -gavda tuzilishining mutanosibligini 
ko’rsatadi. Og’irligini 100 ga ko’paytirib, santimetrlar bilan ifodalangan 
bo’y uzunligiga bo’linadi.